Na południowej ścianie bazyliki św. Floriana w Krakowie, od strony ulicy Kurniki znajduje się tablica poświęcona Tadeuszowi Kościuszce (1746-1817). Tablicę ufundował Komitet Kopca Kościuszki. Z treści można się dowiedzieć, że w dniach 11 kwietnia – 22 czerwca 1818 r. w tamtejszej świątyni znajdowała się trumna zmarłego pól roku wcześniej w Solurze (w Szwajcarii) Naczelnika. Przez ten stosunkowo długi czas mogli mieszkańcy Krakowa, ale i przyjezdni, oddać cześć bohaterskiemu generałowi.
Aby przybliżyć nieco wydarzenia z XIX w. przedstawiamy fragmenty książki dr. Piotra Hapanowicza “Najczystszy syn wolności. Przewodnik po życiu Tadeusza Kościuszki” wydanej w Krakowie w 2017 r., ss. 110-116
“1 października 1817 r. nastąpiło pogorszenie stanu zdrowia Kościuszki po powrocie z przejażdżki. Jak pisze Katarzyna Jedynakiewicz, mogło to być przeziębienie i jakiś wirus. Być może się zaraził, bo w tym czasie w okolicy Solury panowała epidemia choroby, zwanej przez tamtejszych lekarzy febrą nerwową , objawiająca się atakami wysokiej gorączki. Była to zapewne epidemia duru brzusznego (tyfusu) na który wtedy nie było skutecznych sposobów leczenia. Bardzo cierpiał, bo choroba spowodowała nawrót bólów głowy, dolegliwość na jaką uskarżał się od czasów Maciejowic.
Kościuszko był przytomny do ostatniej chwili, lecz słabnął z dnia na dzień. Na pięć dni przed śmiercią 10 października 1817 r. podpisał swój czwarty testament. Był on sporządzony w języku francuskim. Testament dotyczył kapitału w wysokości 100 tys. franków francuskich zdeponowanego w banku J. Thomson & J. Bonard w Londynie. Połowa tej sumy miała przypaść gen. Franciszkowi Paszkowskiemu wymienionemu w dokumencie jak Baszkoyski, druga zaś Emilii Zeltner. […] W środę 15 października 1817 r. Kościuszko przebudziwszy się około dziesiątej wieczorem, usiłował się podnieść i przemówić do otaczających jego łoże przyjaciół. Tuż przed śmiercią podobno podał prawą rękę Franzowi Xaverowi Zeltnerowi, lewą jego małżonce, spojrzał z uśmiechem na ich córkę Emilię, po czym lekko westchnął i głowa opadła mu na poduszki, i – umarł. Wszystko wskazuje na to, że przed śmiercią przyjął ostatnie namaszczenie. Kościuszko zmarł w wieku 71 lat. Falkenstein pisze, że przeprowadzono sekcję zwłok, która wykazała, że zgon nastąpił na skutek wylewu krwi. Po sekcji zostały wyjęte wszystkie wnętrzności zmarłego. Podczas zabiegu wyjęto także serce, które miał Kościuszko ofiarować, ówczesnym zwyczajem, swej ulubienicy Emilii Zeltner. Ciało zabalsamowano, ubrawszy je w czarny strój złożono na paradnym łożu. 17 października wnętrzności Kościuszki zostały pochowane przez Franza Xavera Zeltnera na cmentarzu komunalnym w centrum pobliskiego Zuchwil, przy niewielkim kościele św. Martina. Z inicjatywy Zeltnera w miejscu pochówku wnętrzności Kościuszki został wzniesiony późną jesienią 1817 r. okazały pomnik nagrobny z piaskowca, na szczycie cokołu została umieszczona kula kamienna z krzyżem i promienną gwiazdą. Na cokole wygrawerowano inskrypcję: “viscera/Thaddaei Kosciuszko/ deposita die xvii octobris/ mdcccxvii” (tł. “wnętrzności Tadeusza Kościuszki złożone 17 października 1817 r.”) Falkenstein opisał szczegółowo przebieg uroczystości pogrzebu w Solurze, które według niego miały miejsce trzy dni po zgonie Naczelnika, w sobotę 18 października 1817 r. Pisze, że we wszystkich okolicznych kościołach biły dzwony i wstrzymano ruch kołowy. Trumnę niosło sześciu ubogich, zgodnie z ostatnią wolą Kościuszki. Przed nimi szły dzieci z sierocińca z wieńcami i wstęgami żałobnymi. Za nimi szła młodzież szkolna i studencka, śpiewając pieśni żałobne oraz duchowieństwo z przełożonym solurskiego duszpasterstwa o. Franciszkiem Xaverym Wirtzem na czele. Bezpośrednio za trumną postępowało sześciu młodzieńców niosąc na czarnych, aksamitnych poduszkach buławę generalską, szable, odznaczenia wojskowe zmarłego (order Cincinnati) krakuskę Naczelnika oraz symboliczne wieńce: laurowy i dębowy. Potem szli w orszaku znajomi Kościuszki, wśród nich na przedzie Franz Xaver Zeltner i jego syn Xaver. Za nimi podążali radcy miejscy i kantonalni, przedstawiciele urzędów i cechów oraz liczni mieszkańcy Solury.
Ciało złożono na katafalku przed wielkim ołtarzem w kościele parafialnym pod wezwaniem N.P. Marii Niepokalanego Poczęcia (Jesuitenkirche). Tu napotykamy jednak niejasności dotyczące dat. Według urzędowego zapisu Franciszka Xaverego Wirtza w księdze zmarłych kościoła parafialnego z 26 października 1817 r. wynika, ze pogrzeb miał miejsce 19 października 1817 r. Czytamy:
Roku 1817 15 października zmarł Jaśnie Wielmożny i Szlachetnie urodzony Pan Tadeusz Kościuszko, ostatni wódz wojsk Rzeczpospolitej Polskiej i dnia 19 tegoż miesiąca i roku odprowadzony przez wielebną kapitułę znakomitego i królewskiego kościoła kolegialnego, zarazem parafialnego , pod wezwaniem ŚŚ. Męczenników Ursa i Wiktora, przez całe duchowieństwo tak świeckie, jak i zakonne, przez senatorów i sędziów Trybunałów Najwyższego oraz Niższego przez Magistrat miasta, przy wielkim natłoku ludu i cisnących się pomnych na dobrodziejstwa jego ubogich, pochowan w kościele N.P. Marii Niepokalanego Poczęcia w Solurze
Przypuszczalnie dzień wcześniej ciało Kościuszki złożono w kościele parafialnym św. św. Ursa i Wiktora, a 19 października pochowano je we wspomnianym kościele N.P. Marii Niepokalanego Poczęcia. Trumnę ze zwłokami Kościuszki umieszczono w podziemiach pierwszego ołtarza pod wezwaniem św. Ignacego, w lewej bocznej nawie kościoła Jezuitów.
[…] Śmierć Kościuszki stała się początkiem jego życia po życiu, w historii i ludzkiej pamięci jego kult szerzyła m.in. rodzina Czartoryskich, księżna Izabela umieściła przedmioty związane z Naczelnikiem w swoim muzeum pamiątek ojczystych w Puławach. Niecałe pół roku po śmierci Naczelnika , 11 kwietnia 1818 r. książę Antoni Jabłonowski (1793-1855) z inicjatywy władz Wolnego Miasta Krakowa przywiózł z szwajcarskiej Solury zwłoki, które tymczasowo zostały złożone w kolegiacie św. Floriana. Przez dziewięć tygodni krakowianie i ludność okoliczna składali hołd pamięci Kościuszki. 22 czerwca 1818 r. miało miejsce uroczyste przeprowadzenie trumny z kościoła św. Floriana do katedry Wawelskiej. Kondukt żałobny wyruszył o godzinie dziewiętnastej przy odgłosie wszystkich dzwonów, z Zygmuntem na czele. Trumna spoczęła w katedrze przed konfesją św. Stanisława na katafalku wykonanym według projektu ppłk. Franciszka Kossa i ppłk. Adama Bojanowicza.
Ściany katafalku zdobiły malowidła Michała Stachowicza, wykonane według projektów architekta ks. Sebastiana Sierakowskiego (1748-1821) kustosza skarbca koronnego proboszcza katedry wawelskiej.
23 czerwca trumna spoczęła w krypcie św. Leonarda, obok króla Jana III Sobieskiego i pochowanego tutaj rok wcześniej księcia Józefa Poniatowskiego, w miejscu wyjątkowym dla każdego Polaka”.
Opracowanie Mariusz Jabłoński
