Pewne miejsca a wraz z nimi osoby i wydarzenia stanowią symbole, które utrwalają się w pamięci zbiorowej zarówno lokalnej jak ogólnonarodowej i są określane miejscami pamięci. Ich znaczenie polega na łączeniu społeczności, czy też narodu poprzez wspólne wspominanie. Wybór tych miejsc opiera się na zdobytej wiedzy historycznej, która nie powinna jednak zasłaniać innych władz ludzkiej psychiki. Aby historia stała się żywa, aby była nauczycielką życia musi wywoływać rezonans wewnątrz człowieka, z jednej strony pobudzać do jej poznawania, a z drugiej do autorefleksji, do uświadamiania sobie jakie wrażenia, odczucia, emocje, postawy moralne budzą się w kontakcie z nią, uobecnioną
w konkretnym miejscu, osobie i wydarzeniu.
Marzenia o niepodległej to cykl prezentacji osób i miejsc związanych z Krakowskim Szlakiem Walk o Niepodległą swym zakresem sięgającym początków Konfederacji Barskiej 1768, aż po 1918 r. Serdecznie Państwa zapraszamy do podążania z nami tym szlakiem i do regularnego odwiedzania strony Patriotycznego.
Teraz zostanie Państwu przybliżone miejsce związane z pobytem Tadeusza Kościuszki w noc poprzedzającą złożenie przysięgi na krakowskim Rynku 24 marca 1794 r. Następnym będzie kościół i klasztor Braci Kapucynów znajdujący się przy ulicy Loretańskiej 11
Rzeczpospolitą II poł. XVIII w. nurtowały dwie przeciwstawne tendencje. Były to: ingerencja Rosji, w wewnętrzne sprawy polskie i zmierzającej przy udziale Prus oraz Austrii do całkowitego unicestwienia państwa; z drugiej zaś strony inicjowane przez obóz patriotyczny próby reform ustrojowych w celu naprawy i ratowania państwa.
W Warszawie w 1765 r. powstał Korpus Kadetów zwany Szkołą Rycerską, którego jednym ze znakomitych wychowanków był Tadeusz Kościuszko, Funkcjonowały na dobrym poziomie kolegia pijarskie, od 1773 r. Komisja Edukacji Narodowej zmieniała szkolnictwo i system oświaty, a uchwalona przez Sejm Wielki 3 maja 1791 r. Ustawa rządowa nazwana Konstytucją 3 maja była wielkim sukcesem obozu reform. Jednak reakcje wewnętrznych jej wrogów (konfederacja targowicka) i Rosji nie dopuściły do wcielenia ustawy w życie.
Wypadki potoczyły się szybko. Wybuchła wojna polsko-rosyjska w obronie konstytucji. Naczelnym wodzem był książę Józef Poniatowski, ale generał Tadeusz Kościuszko miał w niej istotny udział, Swymi działaniami taktycznymi i fortyfikacyjnymi przyczynił się do zwycięstw pod Zieleńcami i Dubienką, które okryły go sławą bohatera narodowego. Otrzymał również ustanowiony przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego medal Virtuti Militari.
Mimo tych sukcesów militarnych nie zdołano obronić konstytucji i państwa. Przystąpienie króla do Targowicy pod koniec lipca 1792 r. i zawieszenie broni, wytrąciły oręż z rąk walczących. Kościuszko zrezygnował ze służby wojskowej. Zdecydował się na wyjazd z kraju. W Boże Narodzenie 1792 r. był już w Lipsku, gdzie znaleźli się też główni działacze Sejmu Wielkiego i współtwórcy konstytucji majowej – Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj i inni. 23 stycznia 1793 r. Rosja i Prusy podpisały traktat drugiego rozbioru Polski, w którym Austria nie brała udziału i który następnie, w sytuacji gwałtu ze strony Rosji, zatwierdził sejm w Grodnie. Patrioci w Saksonii już wcześniej podjęli plan dalszego ratowania Rzeczypospolitej na drodze ogólnonarodowego powstania. Kościuszko, jako generał amerykański i polski, okryty sławą bohatera obu tych krajów, a ponadto obywatel honorowy Republiki Francuskiej, zawiózł do rewolucyjnego Paryża Memoriał, w sprawie przyszłego powstania nad Wisłą, zapowiadający radykalne reformy w Polsce i mający przekonać Francuzów, że wsparcie tej inicjatywy byłoby korzystne dla interesu francuskiej rewolucji. Poza kurtuazyjnymi ogólnymi obietnicami poparcia od żyrondystów, a następnie i od jakobinów, którzy właśnie doszli do władzy – wrócił praktycznie z niczym. Nie wstrzymało to jednak konspiracyjnych przygotowań do powstania narodowego. W kraju, zwłaszcza w kręgach wojskowych, szerzył się spisek. Kościuszko przyjął przywództwo przyszłego powstania. Spiskowcy z kraju już we wrześniu 1793 r. domagali się szybkiego rozpoczęcia działań. Wyprawa Kościuszki z Lipska do Podgórza w połowie września, spotkanie z dowódcą garnizonu krakowskiego generałem Józefem Wodzickim w Tyńcu, jak też wizytacja przygotowań do powstania w Warszawie przeprowadzona na polecenie Kościuszki przez gen. Józefa Zajączka wykazały – zdaniem Kościuszki – niedostateczny stan przygotowań i spowodowały odroczenie decyzji o wybuchu. Dopiero zarządzenie o redukcji wojska w okrojonej już dwoma zaborami Rzeczypospolitej, a następnie wsypy i aresztowania w Warszawie wymusiły wybuch.
Pierwszym aktem Insurekcji był wymarsz brygadiera Antoniego Józefa Madalińskiego na czele wojska z Ostrołęki i marsz na południe. Kościuszko z Drezna przez Pragę przybył do Galicji i stanął we wsi Wiatrowice, 20 km na południe od Krakowa. Na wieść o opuszczeniu Krakowa przez wojska rosyjskie mając oparcie w gen. Wodzickim i jego krakowskim garnizonie, a też licząc na neutralność Austrii i zainteresowanie Prus rewolucją francuską, zdecydował oficjalnie zainaugurować Insurekcję w starej stolicy Rzeczypospolitej – Krakowie.
23 marca 1794 r., późnym wieczorem przybył Kościuszko do Krakowa i zatrzymał się w pałacu generała Wodzickiego na Garbarach, za Szewską bramą, stojącym pośród rozległego parku w sąsiedztwie klasztorku Kapucynów. Tu oczekiwali na niego przywódcy sprzysiężenia krakowskiego:, właściciel pałacu, kasztelan czchowski Stefan Dembowski, Józef Gabriel Taszycki, Tadeusz Czacki, Jan Maj, Joachim Moszyński, przybyły z Drezna Franciszek Dmochowski. W trakcie narady zapadła między innymi decyzja o zaprzysiężeniu Aktu powstania wobec mieszkańców Krakowa. Na miejsce uroczystości wybrano Rynek Główny po zachodniej stronie ratusza,. W pałacu Wodzickich Kościuszko przyjął kapitana Webera, komendanta austriackiego kordonu granicznego w Podgórzu. Dostał on pisemnie zapewnienie o poszanowaniu granicy cesarskiej. Był też wezwany prezydent Krakowa Filip Lichocki, który otrzymał uprzednio polecenie zgromadzenia na Rynku Głównym mieszkańców miasta. 24 maja około godziny dziewiątej rano generałowie Józef Wodzicki oraz Tadeusz Kościuszko udali się na nabożeństwo do pobliskiego kościoła braci kapucynów .
O tym fakcie informowała usunięta przez Niemców tablica znajdująca się na narożnym budynku przy ulicy Loretańskiej i Kapucyńskiej
Tekst na tablicy :
PRZED TĄ TABLICĄ W ODLEGŁOŚCI 3 METRÓW
ISTNIAŁA
W MURZE OGRODOWYM PAŁACYKU WODZICKICH
FURTKA, KTÓRĄ
TADEUSZ KOŚCIUSZKO
RANO 24 MARCA 1794
UDAŁ SIĘ DO KAPLICY LORETAŃSKIEJ
W CELU POŚWIĘCENIA PAŁASZA
Tablica pamiątkowa ku czci Tadeusza Kościuszki wmurowana w ścianę domu
Pałac Wodzickich zwany pałacem przy braciach kapucynach lub Pałacem na Piasku, był położony poza murami miejskimi na zachodnim przedmieściu Piasek. Wchodził on w skład dużej posiadłości, której obszar wyznaczają dzisiejsze ulice: od wschodu Podwale, od zachodu Loretańska, od północy Studencka od południa Kapucyńska. Dwór został wzniesiony w końcu XVII w. przez Wojciecha Dębińskiego, starostę zatorskiego, fundatora klasztoru oo. Kapucynów. Od lat 70. XVIII w. należał do Eliasza Wodzickiego. Na jego zlecenie dokonano przebudowy starego dworu w stylu klasycystycznym.
W 1893 r. budynek został zburzony przez ostatniego właściciela Józefa Retingera, a posesję podzielono na parcele pod zabudowania czynszowe. Pozostała brama wjazdowa, zwana basztą Kościuszkowską. Pomimo protestów miłośników zabytków Krakowa została ona wyburzona w 1909 r. na polecenie właściciela gruntu Jana Kantego Federowicza, kupca, wiceprezydenta Krakowa, który postanowił wybudować tu reprezentacyjny hotel. Ostatecznie na rogu ulic Podwale i Studenckiej w 1912 r. wzniesiono trzypiętrową kamienicę według projektu architekta Teodora Hoffmana.
Opracowanie Mariusz Jabłoński
