“Perły przyrody” – nasze parki narodowe. Pieniński Park Narodowy

„Perły przyrody” – nasze parki narodowe. Prezentujemy kolejny tekst z cyklu artykułów poświęconych polskim parkom narodowym. Chcemy w nim przypomnieć miejsca wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, na obszarze których podlega ochronie cała przyroda. Parki narodowe to także doskonałe miejsce do poznawania naszej przeszłości. To przecież tu, znajdziemy wiele miejsc, które na przestrzeni wieków były świadkami wydarzeń tworzących historię Polski. Niech więc cykl ten zachęcając do wakacyjnych odwiedzin, poza walorami krajobrazowymi i rekreacyjnymi przyniesie także wartościową lekcję naszej historii.

Opisowi każdego parku narodowego będzie towarzyszył film „Przeżyj to! Polskie parki narodowe” przygotowany przez Ministerstwo Klimatu.

Pieniński Park Narodowy to kolejny park, który leży na terenie województwa małopolskiego. Pierwszy park narodowy w Polsce powstał wraz ze słowackim odpowiednikiem w 1932 roku. Obejmuje obszary Pienin Właściwych: Masyw Trzech Koron, Pieniny Czorsztyńskie, Pieninki oraz Przełom Dunajca. Po stronie polskiej obejmuje fragment Pienin o powierzchni 2.372 ha. Po stronie słowackiej powierzchnia parku wynosi 3.750 ha. Pieniński Park Narodowy udostępnia dla turystów bogatą sieć szlaków turystycznych, których łączna długość wynosi 35 km. Zalicza się do nich również stanowiący atrakcję na skalę europejską spływ tratwami przełomem Dunajca. Przy wejściach do Parku w Krościenku, Czorsztynie, Sromowcach Wyżnych – Kątach, Sromowcach Niżnych i Szczawnicy znajdują się pawilony wystawowo-edukacyjne i punkty informacji turystycznej. Rocznie Pieniński Park Narodowy odwiedza ponad 800 tys. turystów, co stawia go w czołówce parków najchętniej odwiedzanych.

Zwierzęta

Urozmaicony teren i różnorodność warunków środowiskowych sprawia, że świat zwierząt jest bardzo ciekawy. W Pieninach naliczono ponad 7.369 gatunków zwierząt, w tym ok. 297 gatunków kręgowców. Z większych ssaków występują: dzik, jeleń, sarna, ryś, borsuk, kuna leśna. Sporadycznie odwiedzają park wilki i niedźwiedzie. Dzięki występowaniu jaskiń, w których mogą zimować występuje bogata fauna nietoperzy, obejmująca aż 15 gatunków. Doliczono się tu ok. 184 gatunków ptaków, z których 134 gatunki zakładają lęgi. Jednym z najciekawszych gatunków jest bardzo rzadki POMURNIK, zamieszkujący wapienne ściany skalne. Na niedostępnych półkach skalnych gnieżdżą się również pustułki, kruki oraz sokoły wędrowne. Spośród ptaków leśnych najciekawsze to: bocian czarny, muchołówka szara, jarząbek oraz dzięcioły: czarny i trójpalczasty, orzechówka, drozd obrożny czy sikora czarnogłowa. Sowy reprezentowane są przez puchacza, sowę uszatą, sowę włochatą, puszczyka, pójdźkę oraz sóweczkę. Nad wodami spotkać można sieweczkę rzeczną, zimorodka oraz pluszcza. W Dunajcu obok pstrągów żyje głowacica, największa z ryb z rodziny łososiowatych.

Rośliny

Na obszarze Pienin stwierdzono występowanie około 2.848 gatunków roślin i grzybów, 282 gatunków glonów i sinic, ok. 320 gatunków mchów i wątrobowców, ok. 470 gatunków porostów. W Pieninach rosną dwa endemity (gatunki nigdzie indziej na świecie nie spotykane MNISZEK PIENIŃSKI, PSZONAK PIENIŃSKI oraz odmiany endemiczne: chaber barwny, rozchodnik ostry odmiana wapienna, bylica piołun odmiana wapienna. Występują tu również relikty-rośliny, które przetrwały na swoich stanowiskach z wcześniejszych okresów geologicznych: chryzantema (złocień) Zawadzkiego i jałowiec Sawina.

Atrakcje turystyczne na terenie Parku

Spływ Dunajcem

Główną atrakcją turystyczną jest spływ na tratwach flisackich przełomem Dunajca. Jest to jeden z najpiękniejszych przełomów na naszym kontynencie. Spływ można rozpocząć w Sromowcach Wyżnych Kątach lub Sromowcach Niżnych u podnóża Trzech Koron a zakończyć w Szczawnicy lub Krościenku. Trasa spływu ma obecnie 15 km długości oraz 36 m spadku rzeki. Spływ organizowany jest od 1934 r. przez Polskie Towarzystwo Flisaków Pienińskich (Polskie Stowarzyszenie Flisaków Pienińskich na rzece Dunajec). Dzisiaj z tej formy zwiedzania Pienin korzysta około 250 tysięcy turystów rocznie.

Początkowo spływ miał charakter towarzyskich imprez, sporadycznie organizowanych dla gości okolicznych dworów i zamków.Upowszechnienie spływu niewątpliwie związane było z rozwojem Szczawnicy i osobą Józefa Szalaya (wydawcę, uważanego za twórcę uzdrowiska w Szczawnicy). To on nadał mu szczególną oprawę. Spływano się wówczas w flotyllach utworzonych z kilkunastu tratw. Na czele płynęła łódź flagowa, udekorowana barwami narodowymi oraz sztandarem flisaków z godłem i wizerunkiem św. Kingi. W niej siadał sam „admirał” – Józef Szalay i umieszczano moździerze. Strzelano z nich na wiwat w miejscach, gdzie najlepiej odpowiadało echo. Następnie płynęła orkiestra zdrojowa, za nią pozostali goście. Śpiewano patriotyczne pieśni, wznoszono toasty. W Szczawnicy czółna przybijające do brzegu witała góralska kapela, a ubrane w regionalne stroje dziewczęta przepuszczały wysiadających gości pod łukami z kwiatów, liści i chustek. Czółna tzw. dłubanki wykonywane były z jednego pnia drzewa (topolowego lub świerkowego) i wiązane po dwie, później po trzy, a nawet cztery.

Jezioro Czorsztyński (Zbiornik Czorsztyński). Sztuczny zbiornik wodny na rzece Dunajec, powstały przez zbudowanie w Niedzicy ziemnej zapory wodnej położonej na granicy Pienin Spiskich i Właściwych. Na brzegach jeziora znajdują się dwa zamki: Zamek Czorsztyński oraz Zamek Niedzica (nie leżący na terenie Parku.). Zespół Zbiorników Wodnych Czorsztyn – Niedzica i Sromowce Wyżne jest obecnie dużą atrakcją turystyczną podobnie jak samo jezioro czorsztyńskie, nad którego wodami górują wspaniałe Tatry. Wokół jeziora znajdują się liczne miejsca do wypoczynku i wędkowania a w rejsy wypływają statki spacerowe i gondole. Wieś Maniowy. Wioska istniała od średniowiecza (XIII w.). Kiedy zaplanowano budowę zapory i powstanie Jeziora Czorsztyńskiego, od lat 70. zaczęto przesiedlać ludzi ze wsi do nowej lokalizacji. Ostatni mieszkańcy przenieśli się w roku 1995. Starą wioskę wyburzono, aby oczyścić przyszłe dno jeziora. Po powstaniu zbiornika, stare Maniowy znalazły się zupełnie pod wodą. Nowe Maniowy to wieś przeniesiona w całości z dna budowanego Zbiornika Czorsztyńskiego, na południowe zbocza Gorców, zaplanowana i wybudowana całkowicie od nowa

Ruiny Zamku w Czorsztynie należą do jednych z najciekawszych i tajemniczych atrakcji turystycznych regionu. Zamek został wzniesiony w XIV w. z inicjatywy Kazimierza Wielkiego, jako warownia graniczna na straży szlaku handlowego i dyplomatycznego położonego w dolinie Dunajca. Jako oficjalna twierdza królewska rezydował w niej starosta. Funkcję tę przez pewien czas pełnił legendarny rycerz Zawisza Czarny z Garbowa. Historia zamku była burzliwa. Był on kilkakrotnie zdobywany i oblężony. Czas świetności zamku skończył się w XVIII wieku. Około 1795 roku od uderzenia pioruna zamek doszczętnie spłonął i nie został odbudowany. Mury stały się składem materiału budowlanego dla okolicznej ludności, co gwałtownie przyspieszyło proces destrukcji i zapoczątkowało szybkie przeobrażenie warowni w ruinę. Zamek stał się symbolem tragicznych dziejów Rzeczpospolitej i wizerunkiem utraconej wolności, bowiem upadek dawnej królewskiej strażnicy zbiegł się w czasie z utratą niepodległości przez Polskę.

Trzy Korony najwyższy szczyt Pienin Środkowych należący do Masywu Trzech Koron, jedno z najatrakcyjniejszych turystycznie miejsc w Pieninach Okrąglica (982 m n.p.m.) najwyższa z turni tworzących szczyt Trzech Koron, na niej znajduje się platforma widokowa, z której roztacza się piękny widok na przełom Dunajca i obszar Pienińskiego Parku Narodowego, a także na Tatry, Beskid Sądecki, Gorce, Beskid Żywiecki i Magurę Spiską. Przy dobrej pogodzie widać odległą o 63 km Babią Górę. U południowych podnóży Trzech Koron w Sromowcach Niżnych znajduje się schronisko PTTK „Trzy Korony”.

Z Pieninami związanych jest wiele ciekawych i pełnych emocji legend. Poniżej linki do czterech związanych z przedstawionym powyżej materiałem.

„O skarbie ukrytym na zamku w Czorsztynie”: http://www.pieniny.net.pl/legendy-pieninskie/o-skarbie-ukrytym-na-zamku-w-czorsztynie/

„O Janosiku co przez Dunajec skakał” : http://www.pieniny.net.pl/legendy-pieninskie/o-janosiku-co-przez-dunajec-skakal/

„O powstaniu przełomu Dunajca”: http://www.pieniny.net.pl/legendy-pieninskie/legendy-o-powstaniu-przelomu-dunajca/

„O Czerteżu, Czerteziku i Sokolicy”: http://www.pieniny.net.pl/legendy-pieninskie/legenda-o-czertezu-czerteziku-i-sokolicy/

Opracowanie Anna Sęk 

Fotografia Trzech Koron służąca jako obrazek wyróżniający artykuł autorstwa Jerzego Opioły