„Szlakiem dzielnic”
Publikujemy teksty zamieszczane na przestrzeni lat w biuletynie informacyjnym Dzielnicy I. Artykuł wraz z całym numerem można również pobrać we wersji cyfrowej na naszej stronie lub stronie Dzielnicy I Stare Miasto. Dodatkowo redakcja pozwoliła sobie ubogacić materiał archiwalnymi zdjęciami. Zachęcamy do lektury!
DZIELNICA I STARE MIASTO/MIEJSCE/ŁOBZOWSKA
Autor: Beata Golińska
Podczas budowy sieci ciepłowniczej MPEC na ulicy Łobzowskiej odkryto część cmentarza z końca XV wieku. To największa tego typu nekropolia w mieście. Na terenie cmentarza, obejmującego prawie 3 ha, może znajdować się nawet kilkadziesiąt tysięcy pochówków.
Odkryty na ul. Łobzowskiej cmentarz zaczął funkcjonować na Garbarach pod koniec XV wieku. Chowano tam ludzi do 1801 roku, kiedy nekropolia została zniszczona przez Austriaków. Cmentarz od wieków pojawiał się na mapach Krakowa i okolic, jednak dopiero teraz udało się go dokładnie zlokalizować i określić jego wielkość.
Badany przez nas cmentarz zlokalizowany jest w obrębie dzisiejszej ulicy Łobzowskiej, w pobliżu kościoła Zmartwychwstańców. Historia „naszego” cmentarza pełna jest tajemnic. Jego budowę poprzedziło przekazanie parafii św. Szczepana terenu ulicy Półwsie. Choć w źródłach historycznych istnieje wzmianka o nabywaniu gruntów pod cmentarz już w 1496 roku, to do fundacji cmentarza doszło najprawdopodobniej dopiero w roku 1498. Dokonać jej miał profesor Piotr Wels, lekarz i wychowawca synów Kazimierza Jagiellończyka. Pierwotnie mieli być na nim chowani tylko zmarli na „zarazę”. Najprawdopodobniej znajdować się tu miał także lazaret.
Przez kilka pierwszych lat pod zaborami, po zamknię-ciu cmentarzy parafialnych, pod koniec XVIII w. nekropolia była jednym z dwóch działających cmentarzy krakowskiego zespołu miejskiego, przeznaczonym dla zmarłych z parafii św. Anny, św. Szczepana i Wszystkich Świętych.
Najprawdopodobniej już po założeniu cmentarza (bądź równocześnie) wzniesiono kościół – kaplicę cmentarną. Kościół pod wezwaniem św. Piotra Małego istniał w pobliżu dawnych górnych młynów do pierwszych lat XIX w. Gdy powstawał Cmentarz Rakowicki (pierwszy krakowski cmentarz komunalny), kościół pw. św. Piotra Małego został zburzony a cmentarz zlikwidowano. Do budowy muru Cmentarza Rakowickiego wykorzystano budulec powstały po zburzeniu kościoła.
Do tej pory odkryliśmy 27 w miarę kompletnych szkieletów ludzkich oraz bardzo dużo luźnych kości. To zapewne wynik licznych akcji przenoszenia grobów i wkopywania nowych we wcześniej istniejące. Odkryliśmy również fragment ossuarium – miejsca, gdzie wtórnie składowano kości pochodzące ze starych i zaniedbanych grobów.
Groby odsłaniamy już na głębokości 40 cm. Część z nich ma zarysy trumny drewnianej. Pozostałych zmarłych składano w grobach bez trumny. Odkryliśmy także co najmniej 3 trumny dziecięce. Groby nie były bogate w wyposażenie. Niestety, mało przedmiotów wkładano zmarłym do grobu, choć odsłoniliśmy kilka dewocjonaliów. Odkryliśmy również mur – jak nam się wydawało – cmentarny. Mur jest jednak datowany na XVIII/XIX wiek, a zatem na okres tuż przed zniszczeniem kościoła i porzuceniem cmentarza. To dla nas kolejna zagadka.
Tekst: Beata Golińska
Fotografie: Muzeum Krakowa.
ul. Łobzowska – nieistniejąca obecnie zabudowa – Natan Krieger MHK-1051/K/MHK-1052/K, Zespół podstacji elektrycznej, ul. Łobzowska 9-11 – nieznany , MHK-Fs987/IX
Zachęcamy do zapoznania się również z wersją cyfrową artykułu oraz całym numerem, który można pobrać ze strony Dzielnicy I Stare Miasto lub poniżej.
