Straty wojenne Krakowa po 1945 roku

Temat przewodni: Straty wojenne Krakowa po 1945 roku. Organizator: Muzeum Krakowa (MHK) Fabryka Emalia Oskara Schindlera/ Apteka pod Orłem/ Ulica Pomorska
Współpraca: Muzeum KL Plaszow (MKLP)
Patronat Honorowy:

Łukasz Kmita – Wojewoda Małopolski
Witold Kozłowski – Marszałek Województwa Małopolskiego

Hasło: Historia Pamięć Ofiarność

Zapraszamy na kolejną edycję Pamiętaj z nami! Tegoroczne wydarzenia będą poświęcone tematowi strat wojennych Krakowa po 1945 roku. Zapraszamy do zapoznania się z programem.

7 maja 2021 (piątek)

10.00 – Otwarcie wydarzenia i powitanie gości przez Dyrektora Muzeum Krakowa (on-line)

10.10–12.00 – Straty wojenne i skutki psychospołeczne po 1945 roku
Panel dyskusyjny z udziałem: prof. Joanny B. Michlic (UCL), prof. Jerzego Kochanowskiego (UW) i prof. Jacka Chrobaczyńskiego (UP)
Prowadzenie dr. Marta Duch-Dyngosz
Wydarzenie on-line: https://www.facebook.com/FabrykaSchindlera
Tłumaczenie na język migowy: Piotr Krupa, Marzena Kasperska
Nieodwracalne straty wojenne i społeczne następstwa wojny odcisnęły się wyraźnie w biografiach kolejnych pokoleń. Utrata wieloetniczności i wielokulturowości oraz radykalna zmiana struktury społecznej ukształtowały powojenne społeczeństwo polskie – niemal jednolite etnicznie. Na następstwa wojny trzeba spojrzeć także z perspektywy różnych narodowości zamieszkujących II RP – na specyficzną dynamikę, uwarunkowania, geografię ich losów. Szczególnie dojmujące były doświadczenia Żydów, którzy przeżyli Zagładę. Powracający z obozu w Görlitz Henryk Vogler wspominał, jakie wrażenie zrobił na nim Kraków tuż po wojnie: „Takie muzealne niemal zakonserwowanie owej części świata, w porównaniu z obrazem tego świata, z którego przybywałem, budziło niezwykłe uczucia. Planty szumiały najświetniej i najbujniej swojską zielonością, ulice i budynki były te same, ale ludzie jakby inni. Nie miałem tu już nikogo bliskiego” – pisał. Pomimo przypadków, gdy rodzice lub inni krewni odnajdywali ocalałe dzieci, życie rodzin żydowskich w cieniu Zagłady było często dramatyczne i pod wieloma względami trudne. Spotkanie będzie poświęcone refleksji nad tym, jak rozumieć „straty wojenne” oraz czy można mówić o zyskach wyniesionych z wojny. Jakie były rozpowszechnione postawy, strategie postępowania, poczucie sprawczości powojennego społeczeństwa polskiego?
Udział w wydarzeniu bezpłatny

12.30–14.00Wielkie małe powroty. Zabytki odzyskane przez Polskę po 1989 roku
Opowieść dr Moniki Kuhnke
Wydarzenie on-line: https://www.facebook.com/FabrykaSchindlera
Zmiany polityczne w środkowo-wschodniej Europie przełomu lat 80. i 90. XX wieku stworzyły możliwość powrotu do wciąż niezamkniętych spraw związanych z drugą wojną światową, w tym dotyczących strat wojennych w dziedzinie kultury. Powrotem do nich Polska była szczególnie zainteresowana. Bo choć już w pierwszym okresie wojny rozpoczęto gromadzenie danych dotyczących strat, a zaraz po jej zakończeniu prowadzono akcję rewindykacyjną, to do Polski powróciła wówczas tylko część poszukiwanych zabytków. Wkrótce tzw. żelazna kurtyna która podzieliła Europę na dwa wrogie obozy spowodowała, że oficjalnie temat zaginionych i wciąż nieodzyskanych zabytków przez lata nie był podnoszony, bądź podnoszony sporadycznie, nieoficjalnie, głównie w kręgach naukowych historyków sztuki, bibliotekarzy, archiwistów.
Kiedy ukształtowany po drugiej wojnie światowej układ polityczny runął, dotychczas zamknięte archiwa, i to po obu stronach „żelaznej kurtyny”, stały się ogólnodostępne. Na podstawie m.in. ujawnionych archiwaliów powstały istotne do dnia dzisiejszego publikacje pokazujące mechanizm niemieckiej i radzieckiej grabieży, a także miejsca przechowywania wielu poszukiwanych zabytków. Z kolei naciski poszkodowanych dawnych właścicieli dzieł sztuki spowodowały, że wielkie światowe muzea zmuszone zostały do przeprowadzenia badań proweniencyjnych eksponatów nabywanych po wojnie. I wskazania tych o nieudokumentowanym pochodzeniu.
Polska, szczególnie poszkodowana w dziedzinie kultury, jako jedno z pierwszych państw rozpoczęła prace nad stworzeniem możliwie pełnej listy strat wojennych oraz przystąpiła do działań restytucyjnych. W tym celu już w 1991 roku powołany został Pełnomocnik Rządu do Spraw Polskiego Dziedzictwa Kulturalnego za Granicą. W kolejnych latach powstały pierwsze raporty i katalogi strat. Stworzono bazę danych – rejestr strat wojennych (liczący dziś ponad 60 tysięcy zabytków). Wydawało się wówczas, że powrót do Polski zaginionych dzieł sztuki, książek, pamiątek historycznych jest tylko sprawą czasu, że powrócą szerokim strumieniem. Powróciły i powracają, ale zaledwie wąską strugą. A wielkie, medialnie nagłaśniane restytucje nierzadko dotyczą zabytków, których wartość lokuje się w sferze decorum czy sentymentu, niż sztuki wysokiej. Dlaczego tak się dzieje? Co stoi na przeszkodzie, aby problem polskich strat wojennych w dziedzinie dzieł sztuki mógł zostać uznany za zamknięty? Na te pytania będzie starała się odpowiedzieć dr Monika Kuhnke, od lat specjalizująca się w problematyce strat wojennych, współautorka książki Sztuka zagrabiona. Uprowadzenie Madonny.
Udział w wydarzeniu bezpłatny

15.00–16.00Wprowadzenie do spaceru dźwiękowego po terenie dawnego getta.
Opowieść o relacjach między topografią miejsca, metodami słuchania i humanistyczną refleksją nad relacjami czasowymi. Podczas spotkania dowiemy się, na ile słuchanie służy rozpoznaniu terytorium tkanki miejskiej. Kluczowe pytania dotyczyć będą rozpoznawania dźwiękowej teraźniejszości i przeszłości.
Wykład Marcina Dymitera i Marcina Barskiego
Wydarzenie on-line: https://www.facebook.com/FabrykaSchindlera
Udział w wydarzeniu bezpłatny

16.30–18.00Odkrywanie historii Miejsca Pamięci
Warsztaty dla osób z dysfunkcją wzroku i ruchu. Uczestnicy zajęć dowiedzą się, skąd czerpać wiadomości o Miejscu Pamięci KL Plaszow i zastanowią się, dlaczego dla poznania jego historii ważna jest współpraca ekspertów z wielu dziedzin nauki, np. historyków, archeologów i architektów. Specjalnie wykonane makiety obozowych budynków w odpowiedniej skali umożliwią uczestnikom ich wyobrażenie przez dotyk.
Prowadzenie: Kamil Karski (MKLP)
Miejsce: Apteka Pod Orłem, pl. Bohaterów Getta 18, sala edukacyjna
Zakup biletów*:https://bilety.mhk.pl/?lang=pl

17.00–18.30Spacer dźwiękowy po terenie dawnego getta
Przy pomocy technik uważnego słuchania uczestnicy zastanowią się nad współczesną audiosferą tego terenu. Korzystając z materiałów źródłowych, odwiedzą miejsca, które na przestrzeni dziesięcioleci zmieniły swoje przeznaczenie, znalazły się w nowych kontekstach lub całkowicie przestały istnieć. Topografia dzielnicy zostanie poddana namysłowi nad dźwiękowymi śladami przeszłości, rywalizacją pamięci i gentryfikującej się tkanki miejskiej. Uczestnicy będą poszukiwali także lokalizacji, których krajobraz dźwiękowy zachował się od ubiegłego wieku w niezmienionej postaci. Pod koniec spaceru odbędzie się dyskusja podsumowująca i zbierająca refleksje uczestników.
Spacer można odbyć indywidualnie, ponieważ do zakupionego biletu dołączona jest mapa oraz instrukcja spaceru.
Prowadzenie: Marcin Barski, Marcin Dymiter
Miejsce spotkania: Rynek Podgórski 1 (pod Magistratem)
Zakup biletów*: https://bilety.mhk.pl/?lang=pl

8 maja 2021 (sobota)

9.30–11.30Straty wojenne Krakowa
Pieszy spacer edukacyjny. Na przykładzie wybranych miejsc przedstawione zostaną straty dziedzictwa materialnego i ludnościowego. Wiele kamienic, obok których się przechodzi, skrywa niezwykłe historie z czasów wojny i okupacji.
Trasa ulicami: Sienkiewicza, Siemiradzkiego, Sobieskiego, Batorego, Łobzowską i Dunajewskiego
Prowadzenie: Tomasz Stachów
Miejsce rozpoczęcia: Ulica Pomorska, ul. Pomorska 2
Zakup biletów*: https://bilety.mhk.pl/?lang=pl

10.00–12.00W przestrzeni pamięci
Spacer edukacyjny dla osób z dysfunkcją wzroku po terenie byłego obozu Plaszow. Podczas spaceru uczestnicy poznają nie tylko historię miejsca, ale też jego historyczną i współczesną topografię. Trasa spaceru wiedzie obok najważniejszych miejsc obozu. Uczestnicy poznają liczne upamiętnienia znajdujące się na jego terenie, a na koniec porównają stan obecny obozu do tego z czasów okupacji.
Prowadzenie: Kamil Karski
Miejsce spotkania: przystanek tramwajowy Cmentarz Podgórski, kierunek: Bieżanów, Kurdwanów
Zakup biletów*: https://bilety.mhk.pl/?lang=pl

10.00–13.00Straty wojenne Krakowa
Rowerowy spacer edukacyjny, podczas którego odbędzie się spotkanie z Januszem Basterem, synem Józefa Bastera ps. Rak, szefa łączności krakowskiego Kedywu AK, uczestnika zamachów m.in. na Friedricha Krügera i Wilhelma Koppego (wyżsi Dowódcy SS i Policji w Generalnym Gubernatorstwie).
Trasa: ul. Pomorska, Park Krakowski, al. Mickiewicza, al. Krasińskiego, ul. Powiśle, Bulwary Wiślane, pl. Bohaterów Getta, ul. Lipowa
Prowadzenie: Beata Łabno, Janusz Baster
Miejsce rozpoczęcia: Ulica Pomorska, ul. Pomorska 2
Uwaga: Wymagany własny sprzęt – rower i kask
Zakup biletów*: https://bilety.mhk.pl/?lang=pl

15.30–17.00Krakowianie wobec terroru 1939–1945–1956
Kuratorskie oprowadzanie po wystawie
Prowadzenie: Grzegorz Jeżowski
Miejsce: Ulica Pomorska, ul. Pomorska 2
Zakup biletów**: https://bilety.mhk.pl/?lang=pl

16.00–17.00Apteka Tadeusza Pankiewicza w getcie krakowskim
Oprowadzanie po wystawie
Miejsce: Apteka pod Orłem, pl. Bohaterów Getta 18 /
Zakup biletów**: https://bilety.mhk.pl/?lang=pl

15.00–16.30Kraków – czas okupacji 1939–1945
Oprowadzanie po wystawie osób z dysfunkcją słuchu oraz osób im towarzyszących
Miejsce: Fabryka Emalia Oskara Schindlera, ul. Lipowa 4
Zakup biletów**: https://bilety.mhk.pl/?lang=pl

15.00–16.00Rozstania – poszukiwania. Wojenne losy krakowskich rodzin
Kuratorskie oprowadzanie po wystawie czasowej
Prowadzenie: Bartosz Heksel
Miejsce: Fabryka Emalia Oskara Schindlera, ul. Lipowa 4
Zakup biletów**: https://bilety.mhk.pl/?lang=pl

16.00–17.30Kraków – czas okupacji 1939–1945
Oprowadzanie po wystawie stałej
Miejsce: Fabryka Emalia Oskara Schindlera, ul. Lipowa 4
Zakup biletów**:https://bilety.mhk.pl/?lang=pl

16.30–18.00Kraków – czas okupacji 1939–1945
Oprowadzanie po wystawie stałej
Miejsce: Fabryka Emalia Oskara Schindlera, ul. Lipowa 4
Zakup biletów**: https://bilety.mhk.pl/?lang=pl

9 maja 2021 (niedziela)

9.00–10.00Śladami Jadwigi i Zygmunta Karłowskich
Podczas spaceru przedstawiona zostanie historia małżeństwa, które w swojej aptece Pod Gwiazdą przy ul. Floriańskiej i w mieszkaniu przy ul. św. Marka prowadziło pomocową działalność konspiracyjną w organizacji skupiającej ziemian Uprawa/Tarcza.
Trasa: ul. Floriańska – ul. św. Marka
Prowadzące: Marta Śmietana (MKLP), Marta Kostyk
Miejsce spotkania: Rynek Główny 35
Zakup biletów*: https://bilety.mhk.pl/?lang=pl

9.00–10.30Wokół Apteki pod Orłem
Spacer edukacyjny po terenie getta
Prowadzenie: Katarzyna Kocik
Miejsce spotkania: Apteka pod Orłem, pl. Bohaterów Getta 18
Zakup biletów*: https://bilety.mhk.pl/?lang=pl

11.00–12.30Wokół Apteki pod Orłem
Spacer edukacyjny po terenie getta
Prowadzenie: Katarzyna Kocik
Miejsce spotkania: Apteka pod Orłem, pl. Bohaterów Getta 18
Zakup biletów*: https://bilety.mhk.pl/?lang=pl

11.00–12.30 Spotkanie z krakowianami, świadkami historii: Janem Jasickim i Januszem Tomaszewskim oraz pokaz filmu dokumentalnego „Ocalić pamięć”. Losy krakowskich dzieci czasu okupacji
Prowadzenie: Beata Łabno
Miejsce: Fabryka Emalia Oskara Schindlera, ul. Lipowa 4 (sala kinowa, I piętro)
Rezerwacja: COZ***
Udział w wydarzeniu bezpłatny

12.30–14.00Kraków – czas okupacji 1939–1945 – oprowadzanie po wystawie stałej
Miejsce: Fabryka Emalia Oskara Schindlera, ul. Lipowa 4
Zakup biletów**:https://bilety.mhk.pl/?lang=pl

10.30–13.00Śladami terroru niemieckiego w Krakowie
Spacer z opowieścią o wybranych miejscach i ofiarach represji, które rozpoczęły się z chwilą wkroczenia wojsk niemieckich do miasta i trwały do ostatnich dni okupacji.
Trasa: pl. Jana Nowaka Jeziorańskiego, ul. Lubicz, ul. Botaniczna, ul. Grzegórzecka, ul. Starowiślna, ul. Szeroka, ul. Wąska, bulwar Lotników Alianckich, ul. Lipowa 4
Prowadzenie: Wojciech Górny
Miejsce spotkania: pl. Jana Nowaka Jeziorańskiego pod tablicą upamiętniająca ofiary II wojny światowej (budynek PKP Kraków Główny)
Zakup biletów*: https://bilety.mhk.pl/?lang=pl

16.15–17.45Kraków – czas okupacji 1939–1945
Oprowadzanie po wystawie
Miejsce: Fabryka Emalia Oskara Schindlera, ul. Lipowa 4
Zakup biletu**: https://bilety.mhk.pl/?lang=pl

WYDARZENIA TOWARZYSZĄCE

7–9 maja 2021Ćwiczenia z ofiarności. Ratujmy ludzi w Jemenie!
Muzeum Krakowa razem z Polską Akcją Humanitarną (PAH) kwestuje na rzecz ofiar wojny w Jemenie. Kwesta do puszek w oddziałach Trasy Pamięci i w miejscach odbywania się poszczególnych punktów programu Pamiętaj z nami 2021. Spieszmy z pomocą ludziom, którzy od sześciu lat żyją w kraju ogarniętym wojną, gdzie cierpią najbardziej najsłabsi: dzieci, osoby starsze i kobiety. Pomocy humanitarnej potrzebuje aż 22 z 29 milionów Jemeńczyków. Wojna domowa w Jemenie, spowodowała bezprecedensową i jedną z największych na świecie katastrofę humanitarną. Prosimy też o wpłaty na konto PAH (Alior Bank SA 02 2490 0005 0000 4600 8316 8772), z dopiskiem „Jemen – Pamiętaj z nami 2021 Muzeum Krakowa”

7–9 maja Indywidualne zwiedzanie wystaw Trasy Pamięci – podanie hasła: Historia Pamięć Ofiarność uprawnia do zakupu biletu z 50% rabatem w kasie Muzeum

7–9 maja Publikacje i pamiątki Muzeum Krakowa do nabycia z 25% rabatem na hasło: „Pamiętaj z nami 2021” we wszystkich kasach muzeum i „Pamietajznami2021” w sklepie internetowym.

Cennik

– warsztaty, spacery – 10 zł od osoby; wymagane wcześniejsze zakupienie biletu (https://bilety.mhk.pl/?lang=pl) i okazanie go osobie prowadzącej zajęcia

– oprowadzania po wystawach – 14 zł od osoby; wymagane wcześniejsze zakupienie biletu (https://bilety.mhk.pl/?lang=pl)

W sytuacji problemów z zakupem biletów prosimy o kontakt z Centrum Obsługi Zwiedzających Muzeum Krakowa (COZ): info@muzeumkrakowa.pl; tel.: (12) 426 50 60

Muzeum zastrzega sobie prawo do odwołania lub przesunięcia poszczególnych punktów programu; w takiej sytuacji nastąpi zwrot pieniędzy za niewykorzystany bilet.

WYDARZENIA DODATKOWE

Moje upamiętnienie KL Plaszow – cykl bezpłatnych oprowadzań uczniów klas 7 i 8 szkół podstawowych z dzielnicy Podgórze po terenie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu pracy i koncentracyjnego Plaszow

Termin: od 27 maja do 27 czerwca 2021 roku oraz od września do października 2021 roku
Prowadzenie: pracownicy Muzeum KL Plaszow
Współpraca: Dzielnica Podgórze

Ludzie z cel gestapo – cykl bezpłatnych oprowadzań po wystawie stałej Krakowianie wobec terroru 1939–1945–1956 lub bezpłatne lekcje on-line dla uczniów klas 8 szkół podstawowych z dzielnicy Krowodrza

Termin: od 27 maja do 27 czerwca 2021 roku oraz od września do października 2021 roku
Prowadzenie: Wojciech Stachów, Grzegorz Jeżowski
Miejsce: Ulica Pomorska, ul. Pomorska 2
Współpraca: Dzielnica Krowodrza

Podziel się tą informacją: