Na pl. Szczepańskim można oglądać plenerową ekspozycję IPN, zatytułowaną „Zapomniane ogniwo. Konspiracyjne organizacje młodzieżowe na ziemiach polskich w latach 1944/1945-1956”.
Wystawa, którą 1 marca 2019 r. – w Narodowym Dniu Pamięci Żołnierzy Wyklętych – otworzył dyrektor krakowskiego IPN dr hab. Filip Musiał, pozostanie na pl. Szczepańskim do końca marca. To rzecz o fenomenie powojennego młodzieżowego podziemia. Na przełomie lat 40. i 50. XX wieku w całym kraju powstało blisko tysiąc młodzieżowych organizacji, liczących od kilku do kilkudziesięciu osób. Tworzyło je tzw. pokolenie młodszych braci, czyli dziewczęta i chłopcy, którzy byli zbyt młodzi, aby walczyć z okupantami w latach II wojny światowej i tuż po niej. Czas tego pokolenia nadszedł kilka lat po wojnie, gdy komuniści zaczęli likwidować niezależne organizacje. Kilkanaście tysięcy młodych Polaków spontanicznie zamanifestowało wtedy przywiązanie do wolności.
Udział młodzieży w walce o wolność w okresie zaborów, drugiej wojny światowej, w podziemiu lat 40. XX wieku i w opozycji antykomunistycznej z ostatniej dekady istnienia PRL stanowi integralną część pamięci zbiorowej społeczeństwa. W świadomości historycznej społeczeństwa nie funkcjonuje jednak wiedza o konspiracyjnych organizacjach tworzonych przez młodzież w latach 1944/1945–1956. Tymczasem stanowiła ona nie tylko integralną część drugiej konspiracji niepodległościowej, lecz również etap pośredni między podziemiem okresu okupacji niemieckiej i sowieckiej oraz powojennym a opozycją polityczną ostatniej dekady PRL.
Tekst i fotografie: IPN Kraków
