W roku 2014 zaczął działać z inicjatywy Radnej Dzielnicy I Miasta Krakowa – Pani Elżbiety Wyszyńskiej “Lotny Uniwersytet Historyczny”. Realizowany jest przez Młodzieżowy Ośrodek Edukacji Obywatelskiej, działający w Centrum Młodzieży im. dr Henryka Jordana w ramach programu “Edukacja patriotyczna dla szkół Krakowa”.
Konrad Meus i Marcin Gadocha przeprowadzili w krakowskich szkołach spotkania podczas których omówili kilka postaci ważnych dla historii Polski.
Prowadzący: dr Konrad Meus (Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie)
Liczba zrealizowanych wykładów: 40
Szkoły objęte programem:
- Szkoła Podstawowa nr 22 w Krakowie (liczba wykładów – 15)
- Zespół Szkół Spożywczych w Krakowie (liczba wykładów – 15)
- Liceum Ogólnokształcące nr 2 (liczba wykładów – 10)
Prezentowana tematyka:
- Szkoła Podstawowa nr 22 w Krakowie
(Panteon XIX–wiecznych bohaterów narodowych: Józef Poniatowski – 5 wykładów)
(Panteon XIX–wiecznych bohaterów narodowych: Romuald Traugutt – 5 wykładów)
(Panteon XIX–wiecznych bohaterów narodowych: Adam Asnyk – 5 wykładów) - Zespół Szkół Spożywczych w Krakowie
(Panteon XIX–wiecznych bohaterów narodowych: Józef Poniatowski – 5 wykładów)
(Panteon XIX–wiecznych bohaterów narodowych: Romuald Traugutt – 5 wykładów)
(Panteon XIX–wiecznych bohaterów narodowych: Adam Asnyk – 5 wykładów)
- Liceum Ogólnokształcące nr 2
(Panteon XIX–wiecznych bohaterów narodowych: Romuald Traugutt – 5 wykładów)
(Panteon XIX–wiecznych bohaterów narodowych: Adam Asnyk – 5 wykładów)
Omawiana problematyka:
Wybór prezentowanych postaci nie pozostaje przypadkowy. Prezentacja poświęcona księciu Józefowi Poniatowskiemu miała na celu przybliżyć tę wyjątkową (a zarazem związaną, przez miejsce pochówku, z Krakowem) postać w momencie upływającej dwusetnej rocznicy śmierci Poniatowskiego. W przypadku Adama Asnyka skupiono się przede wszystkim na jego roli w upowszechnianiu wiedzy na temat Tatr i Zakopanego, a więc geograficznej i historycznej Małopolski. Z kolei w odniesieniu do Romualda Traugutt celem nadrzędnym było nie tylko nakreślenie wyjątkowości tej postaci, co również wskazanie roli Krakowa i Galicji w organizowaniu pomocy dla powstańców styczniowych. Prelekcja ta miała upamiętnić powstańców w 150-rocznicę tego zrywu niepodległościowego. W trakcie prezentacji zwrócono także uwagę na specyfikę walk toczonych na ziemiach polskich w latach 1863-1864. W celach porównawczych w czasie wykładów pośredni przybliżano także sylwetki osób, które odnosiły sukcesy w walce o niepodległość na drodze romantycznej i pozytywistycznej (np. Ignacy Łukasiewicz). Zasadniczo przez ten zabieg próbowano ukazać różnorakie postawy jaki towarzyszyły Polakom w ich wyborach i dążeniach do odzyskania przez Polskę niepodległości.
Metody pracy:
Wykład poparty autorskimi prezentacjami multimedialnymi, pogadanka.
Pomoce dydaktyczne:
Prezentacje multimedialne opracowane przy wykorzystaniu dzieł malarstwa polskiego z XIX – wieku (m.in. twórczość: Januarego Suchodolskiego, Artura Grottgera i Witolda Pruszkowskiego), literatury i poezji polskiej (m.in. Władysław Bełza, Aleksander Fredro i Adam Asnyk), filmu (film “Szwadron” reż. Juliusza Machulskiego), a także eksponatów (dziewiętnastowieczna lampa naftowa Ignacego Łukasiewicza).
Prowadzący: dr Marcin Gadocha (Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie)
Liczba zrealizowanych wykładów: 40
Szkoły objęte programem:
- II Liceum Ogólnokształcące im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie (liczba wykładów – 30)
- Zespół Szkół Spożywczych w Krakowie (liczba wykładów – 10)
Prezentowana tematyka:
- II Liceum Ogólnokształcące im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie
- Panteon bohaterów narodowych epoki średniowiecza: Jan Długosz – 15 wykładów
- Panteon bohaterów narodowych epoki nowożytnej: Jan III Sobieski – 15 wykładów
- Zespół Szkół Spożywczych w Krakowie
- Panteon bohaterów narodowych epoki średniowiecza: Jan Długosz – 5 wykładów
- Panteon bohaterów narodowych epoki nowożytnej: Jan III Sobieski – 5 wykładów
Omawiana problematyka:
Prezentowane postacie zostały wybrane z powodu ogromnego wpływu na dzieje państwa polskiego oraz ich bliskich związków z Krakowem.
W przypadku Jana Długosza zwrócono uwagę na jego edukację m. in. na Akademii Krakowskiej, przybliżono jego działalność jako: duchownego, historyka, geografa, dyplomaty, pedagoga oraz fundatora (był głównym fundatorem klasztoru i kościoła na Skałce. W 1471 r. sprowadził tutaj zakonników św. Pawła Pierwszego Pustelnika, czyli Paulinów). Zwrócono uwagę na dwa dzieła Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego książka (księga historyczna, ale także geograficzna) oraz Banderia Prutenorum (nakreślono również dzieje chorągwi krzyżackich do czasów współczesnych).
Postać Jana III Sobieskiego została zaprezentowana w sposób odbiegający od podstawy programowej. Wykład podzielono na kilka samodzielnych kapsuł:
Edukacja Jana Sobieskiego:
- nauka w Krakowie (szkoła nowodworska, Akademia Krakowska)
- podróże edukacyjne po państwach europejskich
Król jako mecenas:
- nauki (Adam Adamandy Kochowski, Stanisław Solski, Jan Heweliusz)
- malarstwa (Jerzy Siemiginowski-Eleuter, Michał Anioł Palloni)
- architektury (Marywil, Wilanów)
Metody pracy:
Metody aktywizujące:
- wykład problemowy, burza mózgów, dyskusja dydaktyczna związana z wykładem
Metody podające:
- wykład informacyjny, pogadanka, opowiadanie
Pomoce dydaktyczne:
Własne prezentacje multimedialne, w których wykorzystano:
- Malarstwo: Jerzy Siemiginowski-Eleuter, Michał Anioł Palloni, Jan Matejko
- Literatura piękna i naukowa: Jan Długosz, Mikołaj Rej
- Mapy: Europa w XVII stulecia, mapa nieba – Tarcza Sobieskiego
Rok 2015
Prowadzący: dr Marcin Gadocha (Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie)
Liczba zrealizowanych wykładów: 62
Szkoły objęte programem:
- Zespół Szkół Spożywczych w Krakowie
- II Liceum Ogólnokształcące im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie
- Szkoła Podstawowa nr 4 im. Romualda Traugutta w Krakowie
- Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna I stopnia im. Ignacego Jana Paderewskiego w Krakowie
Prezentowana tematyka:
- Jan Długosz
- Jan III Sobieski
- Danuta Siedzikówna ps. “Inka”
- Gen. Stanisław Sosabowski
Omawiana problematyka:
Prezentowane postacie zostały wybrane z powodu ogromnego wpływu na dzieje państwa polskiego oraz ich bliskich związków z Krakowem.
W przypadku Jana Długosza zwrócono uwagę na jego edukację m. in. na Akademii Krakowskiej, przybliżono jego działalność jako: duchownego, historyka, geografa, dyplomaty, pedagoga oraz fundatora (był głównym fundatorem klasztoru i kościoła na Skałce. W 1471 r. sprowadził tutaj zakonników św. Pawła Pierwszego Pustelnika, czyli Paulinów). Zwrócono uwagę na dwa dzieła Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego książka (księga historyczna, ale także geograficzna) oraz Banderia Prutenorum (nakreślono również dzieje chorągwi krzyżackich do czasów współczesnych).
Postać Jana III Sobieskiego została zaprezentowana w sposób odbiegający od podstawy programowej.
Wykład podzielono na kilka samodzielnych kapsuł:
Edukacja Jana Sobieskiego:
- nauka w Krakowie (szkoła nowodworska, Akademia Krakowska)
- podróże edukacyjne po państwach europejskich.
Król jako mecenas:
- nauki (Adam Adamandy Kochowski, Stanisław Solski, Jan Heweliusz),
- malarstwa (Jerzy Siemiginowski-Eleuter, Michał Anioł Palloni),
- architektury (Marywil, Wilanów).
Danuta Siedzikówna ps. “Inka” to jedna z najciekawszych postaci tzw. “Dziewcząt Wyklętych”. Mottem przewodnim prezentacji postaci są słowa bohaterki “zachowałam się jak trzeba”.
Wykład przedstawiono według poniższego schematu:
- dzieciństwo
- edukacja
- działalność konspiracyjna
- ostatnia misja
- pobyt w więzieniu, brutalne przesłuchania, wyrok, zabójstwo
- “pamięć” o Danucie Siedzikównej w czasach komunistycznych
- “Inka” w kulturze masowej: teatr, muzyka – rap i poezja śpiewana
- próba niszczenia pamięci o Danucie Siedzikównej.
W kolejnej prezentacji przedstawiono Stanisława Sosabowskiego – “niezłomnego” generała. Postać jednego z bohaterów II Wojny Światowej zaprezentowano następująco:
- osoba generała w opiniach osób mu współczesnych
- dzieciństwo – utrata ojca i tragiczna sytuacja materialna
- edukacja
- szlak bojowy w wojsku austro-węgierskim
- działalność wojskowa w okresie dwudziestolecia międzywojennego i dramaty w życiu prywatnym
- kampania wrześniowa- bohaterska walka w obronie Warszawa
- działalność emigracyjna we Francji i Wielkiej Brytanii
- tworzenie Pierwszej Brygady Spadochronowej
- operacja Market Garden- ilustracja fragmentami kronik wojennych i wspomnieniami gen. S. Sosabowskiego.
- oskarżenie “niezłomnego” generała o przyczynienie się do klęski powyższej operacji
- “zapomnienie” przez władze brytyjskie i polskie
- udana próba przywrócenia pamięci o generale i pokazanie prawdy o operacji Market Garden przez władze i społeczeństwo holenderskie.
- współczesna “pamięć” o generale Stanisławie Sosabowskim w niepodległej Polsce.
Metody pracy:
Metody aktywizujące:
- wykład problemowy, burza mózgów, dyskusja dydaktyczna związana z wykładem.
Metody podające:
- wykład informacyjny, pogadanka, opowiadanie.
Pomoce dydaktyczne:
Własne prezentacje multimedialne, w których wykorzystano:
- Malarstwo: Jerzy Siemiginowski-Eleuter, Michał Anioł Palloni, Jan Matejko
- Literatura piękna: Mikołaj Rej, Jan Kochanowski
- Muzyka: Tadek Solo, “Inka” (płyta: “Niewygodna prawda” 2012), Andrzej Kołakowski – “Inka”.
- Film: fragmenty kronik filmowych z okresu II wojny światowej
- Materiały audio: fragmenty wspomnień gen. Stanisława Sosabowskiego
- Archiwalne dokumenty: m. in. z Centralnego Archiwum Wojskowego
- Mapy: Europa w XVII stulecia, mapa nieba – Tarcza Sobieskiego, plan operacji Market Garden, miejscowości: Iwano-Frankiwsk, Guszczewina.
Rok 2016
Prowadzący: dr Marcin Gadocha (Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie)
Liczba zrealizowanych wykładów: 50
Szkoły objęte programem:
- I Liceum Ogólnokształcące im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie
- II LO im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie
- Szkoła Podstawowa nr 4 im. Romualda Traugutta
- Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna I stopnia im. Ignacego Jana Paderewskiego w Krakowie
W semestrze letnim (w roku szkolnym 2015/2016) od IV do VI 2016 – 50 lekcji
Prezentowana tematyka:
- Jan Długosz nie tylko kronikarz
- Stefan Czarniecki
- Jan III Sobieski- nieznany mecenas
- Janina Lewandowska
- Danuta Siedzikówna ps. “Inka”
- Witold Pilecki – żołnierz niezłomny
- Stanisław Sosabowski – niezłomny generał
Omawiana problematyka:
Prezentowane postacie zostały wybrane z powodu ogromnego wpływu na dzieje państwa polskiego oraz ich bliskich związków z Krakowem.
I. Jan Długosz:
W przypadku Jana Długosza zwrócono uwagę na:
- edukację m. in. w Akademii Krakowskiej
- przybliżono jego działalność jako:
- duchownego
- historyka
- geografa
- dyplomaty
- pedagoga
- fundatora (był głównym fundatorem klasztoru i kościoła na Skałce. W 1471 r. sprowadził tutaj zakonników św. Pawła Pierwszego Pustelnika, czyli Paulinów)
- zwrócono uwagę na dwa dzieła:
- Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego książka (księga historyczna, ale także geograficzna)
- Banderia Prutenorum (nakreślono również dzieje chorągwi krzyżackich do czasów współczesnych)
II. Stefan Czarniecki:
Postać wybitnego wodza z epoki XVII stulecia przedstawiono według poniższego schematu:
- Pochodzenie i dzieciństwo
- Wykształcenie
- Początki kariery wojskowej m. in. służba w oddziałach lisowczyków
- Życie rodzinne
- Kariera wojskowa – przede wszystkim powstanie B. Chmielnickiego i Potop
- Problemy z uzyskaniem buławy hetmańskiej – wyjaśnienie słynnego powiedzenia: “Jam nie z soli ani roli, ale z tego, co mnie boli”
- Okoliczności śmierci hetmana – legenda
- Obecność w hymnie państwowym – wyjaśnienie “tajemnicy” trzeciej zwrotki
III. Jan III Sobieski:
Lekcję podzielono na kilka samodzielnych kapsuł:
- Edukacja Jana Sobieskiego:
- nauka w Krakowie (szkoła nowodworska – przykłady pierwszych prac pisemnych, Akademia Krakowska)
- podróże edukacyjne po państwach europejskich
- Król jako mecenas:
- nauki (Adam Adamandy Kochowski, Stanisław Solski, Jan Heweliusz)
- malarstwa (Jerzy Siemiginowski-Eleuter, Michał Anioł Palloni)
- architektury (Marywil, Wilanów)
IV. Janina Lewandowska:
Biografię jedynej kobiety zamordowanej przez Rosjan w Katyniu, znakomitej pilotki i skoczka spadochronowego zaprezentowano w następujący sposób:
- dzieciństwo w Rosji
- córka gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego
- edukacja w Poznaniu
- nieudana próba edukacji muzycznej
- fascynująca pilotażem i skokami spadochronowymi
- życie rodzinne
- kampania wrześniowa
- sowiecka niewola – działalność w obozie
- śmierć w Katyniu
- ekshumacja i niezwykła historii przechowywania przez kilkadziesiąt lat czaszki Janiny Lewandowskiej
- pamięć zbiorowa:
- film “Z nieba do nieba” reż. Zbigniew Kowalewski,
- Narodowy Pomnik Katyński autorstwa Andrzeja Pityńskiego w Baltimore
- Dęby katyńskie
V. Danuta Siedzikówna ps. “Inka”:
Danuta Siedzikówna ps. “Inka” to jedna z najciekawszych postaci tzw. „Dziewcząt Niezłomnych”. Mottem przewodnim prezentacji postaci były słowa bohaterki “zachowałam się jak trzeba”.
Lekcję przedstawiono według poniższego schematu:
- dzieciństwo
- edukacja
- działalność konspiracyjna
- ostatnia misja
- pobyt w więzieniu, brutalne przesłuchania, wyrok, zabójstwo
- “pamięć” o Danucie Siedzikównej w czasach komunistycznych
- “Inka” w kulturze masowej: teatr, muzyka – rap i poezja śpiewana
- próba niszczenia pamięci o Danucie Siedzikównej
VI. Witold Pilecki:
Niezwykłą postać rotmistrza Witolda Pileckiego zaprezentowano według poniższego schematu:
- dzieciństwo
- edukacja w Wilnie
- działalność w harcerstwie
- udział w wojnie polsko-bolszewickiej (dwukrotne odznaczenie Krzyżem Walecznych)
- studia na Wydziale Rolnym oraz Wydziale Sztuk Pięknych
- małżeństwo z Marią Ostrowską i narodziny dzieci Andrzeja i Zofii
- walka w czasie kampanii wrześniowej
- konspiracja
- ochotnik do Auschwitz – tajne raporty
- ucieczka i spotkanie z Tomaszem Serafińskim
- udział w Powstaniu Warszawskim
- działalność w podziemiu po zakończeniu wojny
- aresztowanie, pokazowy proces, zabójstwo sądowe
- rehabilitacja po 1990
- pamięć o Rotmistrzu W. Pileckim
- książki
- komiks
- muzyka
- film
- pomnik w Parku Jordana
VII. Stanisław Sosabowski:
W ostatniej prezentacji przedstawiono Stanisława Sosabowskiego – “niezłomnego” generała. Postać jednego z bohaterów II Wojny Światowej przedstawiono w następujący sposób:
- osoba generała w opiniach osób mu współczesnych
- dzieciństwo – utrata ojca i tragiczna sytuacja materialna
- edukacja
- szlak bojowy w wojsku austro-węgierskim
- działalność wojskowa w okresie dwudziestolecia międzywojennego i dramaty w życiu prywatnym
- kampania wrześniowa – bohaterska walka w obronie Warszawy
- działalność emigracyjna we Francji i Wielkiej Brytanii
- tworzenie Pierwszej Brygady Spadochronowej
- operacja Market Garden – ilustracja fragmentami kronik wojennych i wspomnieniami gen. S. Sosabowskiego
- oskarżenie “niezłomnego” generała o przyczynienie się do klęski powyższej operacji
- “zapomnienie” przez władze brytyjskie i polskie
- udana próba przywrócenia pamięci o generale i pokazanie prawdy o operacji Market Garden przez władze i społeczeństwo holenderskie
- współczesna “pamięć” o generale Stanisławie Sosabowskim w niepodległej Polsce
Metody pracy:
Metody aktywizujące:
- wykład problemowy, burza mózgów, dyskusja dydaktyczna związana z wykładem.
Metody podające:
- wykład informacyjny, pogadanka, opowiadanie.
Pomoce dydaktyczne:
Własne prezentacje multimedialne, w których wykorzystano:
- Malarstwo: Jerzy Siemiginowski-Eleuter, Michał Anioł Palloni, Jan Matejko, Broder Matthisen, Walery Eljasz-Radzikowski, Franciszek Smuglewicz, Józef Brandt, Leopold Löffler
- Miedzioryty: Cornelis Meyssens
- Literatura piękna: Mikołaj Rej, Jan Kochanowski
- Muzyka: Tadek Solo, “Inka” oraz „Rotmistrz Witold Pilecki” (płyta: “Niewygodna prawda” 2012); Andrzej Kołakowski – “Inka”; Lech Makowiecki&ZAYAZD Ballada o Rotmistrzu Pileckim
- Film: fragmenty kronik filmowych z okresu II wojny światowej; „Ogniem i mieczem, reż. Jerzy Hoffman; Epitafia katyńskie (pomysł cyklu- Maciej Dancewicz) – Janina Lewandowska; trailer filmu „Pilecki” reż. Mirosław Krzyszkowski
- Materiały audio: fragmenty wspomnień gen. Stanisława Sosabowskiego
- Archiwalne dokumenty: m. in. z Centralnego Archiwum Wojskowego
- Mapy: Europa w XVII stulecia, mapa nieba – Tarcza Sobieskiego, plan operacji Market Garden, miejscowości: Iwano-Frankiwsk, Guszczewina, Czarnca koło Włoszczowej, Ołuniec, Charków
