26 lutego 2025 r. w Krakowie pochowano uroczyście Bolesława Pronobisa, Edwarda Szwejkowskiego i Eugeniusza Tomasika – trzech Żołnierzy Wyklętych, których szczątki zostały odnalezione i zidentyfikowane przez pion poszukiwań Instytutu Pamięci Narodowej.
Mszy świętej w kościele Niepokalanego Poczęcia NMP przy ul. Rakowickiej przewodniczył ks. dr Andrzej Scąber. Przed jej rozpoczęciem zastępca prezesa IPN dr hab. Krzysztof Szwagrzyk przekazał obecnym w kościele przedstawicielom rodziny Eugeniusza Tomasika, przyznany pośmiertnie przez Prezydenta RP, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. Takie samo odznaczenie prezydent przyznał Edwardowi Szwejkowskiemu, a Bolesławowi Pronobisowi – Krzyż Komandorski OOP.
Na uroczystość przybyła siostrzenica Eugeniusza Tomasika – Klementyna Wałęga oraz siostrzeńcy Piotr Macura i Jadwiga Firla, wraz z rodzinami. Niestety ze względów zdrowotnych zabrakło krewnych Bolesława Pronobisa oraz Edwarda Szwejkowskiego.
– Gdzie są doły śmierci ze szczątkami Żołnierzy Wyklętych? Gdzie je ukryto? Pod którym cmentarnym murem? W którym lesie? Na którym więziennym dziedzińcu? W której ubeckiej piwnicy? W którym zakładzie anatomii? – pytał w swoim wystąpieniu dr Szwagrzyk. Przytoczył także fragment powstałego na początku XX wieku wiersza Artura Oppmana. – Ale ty, Polsko, ty je znajdziesz przecie, by skropić łzami ziemię uświęconą. Tak ty, o Polsko, matko ich i wdowo. Sto lat później wypełniają się słowa poety. Polska odnajduje szczątki swoich bohaterów. […] Po latach bólu po stracie, łez, bezsilności i poszukiwań możemy wreszcie odpowiedzieć na pytanie, gdzie są ich groby, Polsko – powiedział dr Szwagrzyk.
Wśród gości honorowych uroczystości był m.in. gen. dyw. Michał Rohde, zastępca dowódcy 2 Korpusu Polskiego i Garnizonu Kraków, który reprezentował wicepremiera i ministra obrony narodowej Władysława Kosiniaka-Kamysza. Nie zabrakło licznej delegacji krakowskiego oddziału IPN z jego dyrektorem dr. hab. Filipem Musiałem, naczelnikiem Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa dr. Maciejem Korkuciem i dr. Dawidem Golikiem, który kieruje w Krakowie pionem poszukiwań i identyfikacji. Gościliśmy ponadto w Krakowie kolegów z katowickiego oddziału IPN. Byli oni zaangażowani w odnalezienie szczątków Bolesława Pronobisa i Eugeniusza Tomasika.
Po mszy kondukt pogrzebowy przeszedł na cmentarz Rakowicki, na Kwaterę Wojenną Żołnierzy Podziemia Niepodległościowego 1939-1963. Tam odbyła się ostatnia część uroczystości z asystą Wojska Polskiego, wystawioną przez 5 pułk dowodzenia. Ceremonię uświetniła orkiestra reprezentacyjna z Krakowa.
Bolesław Pronobis ps. „Ikar”, „Szczerbiec” (1917-1946)
Żołnierz 16 pp AK, dowódca oddziału partyzanckiego „Huragan”. Urodził się 23 kwietnia 1917 r. w Niwce. Przed wojną był kapralem rezerwy 2 pułku lotniczego. W czasie akcji „Burza” był żołnierzem batalionu „Barbara” 16 pp AK. Aresztowany przez UB i osadzony w więzieniu w Tarnowie odegrał kluczową rolę w organizacji zbiorowej ucieczki więźniów 1 lipca 1945 r. Następnie, latem 1945 r. dowodził poakowskim oddziałem „Huragan” (organizacyjnie przynależnym do NSZ) działającym w okolicach Tarnowa. Pojmany przez UB współuczestniczył w akcji rozbicia więzienia św. Michała w Krakowie 18 sierpnia 1946 r., przeprowadzonej we współpracy z żołnierzami Zgrupowania „Błyskawica” Józefa Kurasia „Ognia”. Po kilku miesiącach został ponownie aresztowany. Skazany na śmierć przez komunistyczny sąd. Został zamordowany 17 grudnia 1946 r. Jego szczątki odnaleziono we wrześniu 2019 r. podczas prac IPN na cmentarzu komunalnym w Katowicach Panewnikach.
Edward Szwejkowski ps. „Łotr”, „Długi” (1929-1948)
Żołnierz oddziału partyzanckiego „Wiarusy”. Urodził się 6 czerwca 1929 r. w Krynicy w pow. nowosądeckim. Mieszkał z rodziną w Nowym Sączu. Wiosną 1948 r. wstąpił do oddziału partyzanckiego „Wiarusy”, działającego w pow. nowotarskim, limanowskim oraz myślenickim. Działał w grupie dowodzonej przez Tadeusza Dymla „Srebrnego”. Edward Szwejkowski poległ 30 maja 1948 r. w walce z komunistycznym UB w przysiółku Siodełko w pobliżu szczytu Dzwonkówka w Beskidzie Sądeckim. Jego szczątki odnaleziono we wrześniu 2021 r. podczas prac poszukiwawczych prowadzonych przez IPN na cmentarzu komunalnym w Nowym Targu.
Eugeniusz Tomasik ps. „Kruk” (1927-1946)
Żołnierz Zgrupowania Narodowych Sił Zbrojnych „Bartka”. Urodził się w Szczyrku w 1927 r. Na przełomie lat 1945 i 1946 został partyzantem Zgrupowania Oddziałów Leśnych VII Okręgu Wojskowego NSZ kpt. Henryka Flamego „Bartka”. Należał do Samodzielnego Oddziału Leśnego im. „Szarego”, dowodzonego przez ppor. Antoniego Bieguna „Sztubaka”. Został zamordowany we wrześniu 1946 r. pod Malerzowicami Wielkimi w dawnym majątku Scharfenberg przez funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa w ramach operacji o kryptonimie „Lawina”. Jego szczątki odnaleziono w październiku 2012 r. podczas prac poszukiwawczych prowadzonych przez IPN w pobliżu Malerzowic Wielkich na Opolszczyźnie.
Tekst: IPN Kraków/Fot. Agnieszka Masłowska (IPN).
