22 stycznia 2024 r., w 161. rocznicę wybuchu powstania styczniowego, na cmentarzu Rakowickim, przy sfinansowanym przez Oddział IPN w Krakowie nowym nagrobku powstańca Bronisława Kopystyńskiego (1844-1924), odbyła się krótką uroczystość.
Obecne były przedstawicielki rodziny powstańca oraz zastępca dyrektora krakowskiego oddziału Instytutu dr Michał Wenklar. Nowy nagrobek, zachowując dotychczasowy kształt, wykonany został z granitu strzegomskiego.
Bronisław Kopystyński h. Leliwa urodził się w 1844 r. W czasie powstania styczniowego brał udział w bitwach pod Kaniwolą, Żyrzynem oraz Fajsławicami (lipiec-sierpień 1863 r.). Podczas bitwy pod Fajsławicami został ranny. Dostał się do niewoli rosyjskiej i został zesłany do Tomska na trzy lata skąd powrócił. Dożył niepodległości. W 1923 r. posiadał stopień podporucznika. Jest autorem wierszowanych wspomnień „Pamiętnik podróżującego z przyborami kościelnymi” (Kraków 1895), w których opisał m.in. swój udział w powstaniu. Pisał m.in.:
„W szesnastym roku życia gdy mnie zawezwano
i piersią dom, Ojczyznę bronić mi kazano,
Rzuciłem swoich, szkoły, Bóg niech sądzić raczy
Nie miałem w mojem życiu przyjemniejszej pracy.
Choć młody, biłem wroga i znosiłem trudy,
Służyłem Matce Polsce bez żadnej obłudy.
W Lubelskiem, znany oddział wodza Wierzbickiego
Lepszych zuchów nie było jak w oddziale jego.
W Kaniowoli, Moskalom skórę przetrzepali,
Pod Żyżyną miliony rubelków zabrali,
Dopiero gdy Moskale siły swe skupili,
Pod Fajsławicami oddział obsaczyli.
Cieszą się: „Niema Kruka i brak Krysińskiego,
Rozprószymy nareszcie oddział Wierzbickiego”.
I udało się… Nasi w sukurs nie przybyli,
Stąd Moskale sześć razy liczniejszymi byli.
Mimo to wiara dzielna poddać się nie chciała,
Cały dzień z Moskwą walkę siarczystą staczała.
Aż gdy połowa padła, ranna lub zabita,
Oddziału egzystencya była już…. finita!
Niewola, straszny Sybir, lub śmierć z ręki wroga!
Ha! myślał wtedy każdy, dziej się wola Boga!
Umrę! lecz broni polskiej sromotnie nie złożę
Jednego choćby wroga, wprzód trupem położę!”.
Bronisław Kopystyński zmarł 25 czerwca 1924 r. i został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Jego grób został wpisany do ewidencji grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski.
Przedstawiciele IPN złożyli także kwiaty przy grobie innego powstańca styczniowego – Ludomira Benedyktowicza (1844-1926). W tym roku planowane jest rozpoczęcie remontu tego grobu. Dr Wenklar wziął ponadto udział w obchodach rocznicy wybuchu powstania styczniowego, zorganizowanych przy mogile powstańców przez Ośrodek Edukacji Obywatelskiej filię nr 1 Centrum Młodzieży im. dr. H. Jordana w Krakowie.
W 2023 r. krakowski IPN wybudował i wyremontował 18 grobów, w tym 9 grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski oraz 9 grobów wojennych. Spośród dziewięciu grobów weteranów w ub. roku krakowski IPN wyremontował dwa (w Krakowie i Nowym Targu) oraz sfinansował siedem nowych nagrobków (w Krakowie, Kielcach i Luborzycy). Są to nagrobki żołnierzy Legionów Polskich, obrońcy Lwowa w 1918 r., żołnierzy Armii Krajowej, działacza Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” i więźnia komunizmu, jak również powstańca styczniowego i powstańca krakowskiego.
Tekst i foto: IPN Kraków.
