Idąc ulicą Pijarską od strony Szpitalnej, po prawej stronie na murach miejskich pomiędzy Basztą Pasamoników a Bramą Floriańską, znajduje się tablica poświęcona Feliksowi Radwańskiemu (1756-1826). Położona w 1926 r. w setną rocznicę jego śmierci staje się coraz mniej czytelna (wymaga konserwacji). Przed II wojną światową Miasto Kraków upamiętniło prof. Radwańskiego, gdyż to właśnie dzięki niemu zachowany został fragment murów miejskich z Bramą Floriańską, trzema basztami: 1. Pasamoników (wytwórców pasów, frędzli i taśm), 2. Stolarzy i Powroźników, 3. Cieśli oraz Arsenał i Barbakan.
Tekst na tablicy
TE MURY MIASTA Z CZTEREMA BASZTAMI
I BARBAKAN
OBRONIŁ W R. 1817 PRZED ZBURZENIEM
F E L I K S R A D W A Ń S K I
B. PROFESOR SZKOŁY GŁÓWNEJ KORONNEJ
SENATOR RZECZPOSPOLITEJ KRAKOWSKIEJ
W LATACH 1816-1826 BRAŁ GORLIWY UDZIAŁ
W PRACACH NAD UPIĘKSZENIEM MIASTA
I POŁOŻENIA PODWALIŃ POD PLANTACJE
W SETNĄ ROCZNICĘ ŚMIERCI D. 23 MARCA 1926 R
MIASTO KRAKÓW
TEN ZNAK PAMIĘCI I WDZIĘCZNOŚCI POŁOŻYŁO
W 1796 r. Kraków zajęły wojska austriackie. 10 lat później na mocy dekretu cesarza Franciszka II Habsburga z 1806 r., rozpoczęto likwidację podupadłych fortyfikacji, decyzję tę poparły władze miejskie dążące do rozszerzenia miasta poza obszar murów. Prace rozbiórkowe prowadzone były przez kilka lat, pozyskany materiał budowlany cegły i kamienie sprzedawano na licytacji. W ciągu dwóch dekad XIX w. wyburzono nie tylko mury, ale również bramy i baszty. Wtedy – co warto wspomnieć – panował w Krakowie zadziwiający trend burzenia zabytkowych budowli; zarówno świeckich, jak i sakralnych, wyburzono m.in. kilka gotyckich i barokowych kościołów. Tendencja ta z czasem osłabła na skutek budzącej się refleksji, że tym, co pozostało materialne z chwalebnej przeszłości niepodległej Rzeczypospolitej, to przede wszystkim budowle. Olbrzymią rolę w budzeniu tej świadomości odegrał Feliks Radwański, profesor Szkoły Głównej Koronnej (UJ), architekt, senator Wolnego Miasta Krakowa (Rzeczpospolitej Krakowskiej). To dzięki jego staraniom oraz Jana Librowskiego udało się uratować od rozbiórki część północną murów obronnych z Bramą Floriańską, basztami: Stolarzy, Cieśli i Pasamoników, Arsenał oraz Barbakan. W styczniu 1817 r., pojawił się na posiedzeniu senatu Wolnego Miasta Krakowa wniosek o zburzenie tychże budowli, senator Radwański zareagował zdecydowanie, zgłosił votum separatum oraz przedstawił dokument, w którym uzasadniał potrzebę zachowania i odnowienia budowli. Zrobił to w sposób tak przekonujący, że odstąpiono od planów rozbiórki. Argumentacja Radwańskiego przeszła do legend krakowskich, bo choć odwoływała się do uczuć patriotycznych, postaw ludzi kulturalnych i cywilizowanych, to jednak ówczesnych włodarzy przekonały względy zdrowotne i higieniczne. Senator twierdził:
Wiatry północny, północno-wschodni i północno-zachodni a z tych pierwszy i ostatni niosą nam zwyczajnie śniegi zadymne, takowe miotałyby ie gwałtownie ze samego Kleparza wsrzód Rynku i gdyby te panowały, ciężkoby się komu przyszło na nogach utrzymać tembardziey, że plac targowy kleparski potężny poziomem i po wielkiey części otoczony domami od ulicy Warszawskiey niczem nie zasłoniony przesyłałby wichry prostą ulicą wsrzód miasta. Przez wzgląd na zdrowie, pieszczenie wychowane kobiety i dzieci byłyby wystawione na częste fluxye, reumatyzmy a może i paraliże. Tegoby samego doświadczała ulica św. Jana, gdyby iey kościół Pijarów nie zaciszał i natoby samo była wystawiona Sławkowska, gdyby w blizkości naprzeciw dawney Bramy stoiące domy nie tępiły mocy gwałtownych wiatrów. [Memoriał Feliksa Radwańskiego z 16 grudnia 1816 r., pisownia oryginalna].
Senat Rządzący Wolnego Miasta Krakowa powierzył Feliksowi Radwańskiemu funkcję, którą można dziś określić jako konserwatora zabytków. W pierwszej kolejności zajął się Radwański miejscem po zburzonych fortyfikacjach. Jak pisał Kazimierz Girtler, projektem jego było, aby w miejscu dawnych murów obronnych, fos, kanałów i błot otaczających miasto posadzić gaj różnorodnych drzew, aby zyskać korzyści komunikacyjne i zdrowotne. [Opowiadania. Pamiętniki z lat 1803–1831, Kraków 1971]. W 1820 r. prezes Senatu Rządzącego Stanisław Wodzicki poparł pomysł zorganizowania ogrodów wokół miasta i zlecił Feliksowi Radwańskiemu wykonanie ich projektu. Powołano również Komitet Ekonomiczny, który miał zadbać o stronę finansową przedsięwzięcia. Do Komitetu należeli m.in. Florian Straszewski, który przez cały czas dbał o zapewnienie funduszy dla tworzonych Plant oraz nadzorował prace, a także Piotr Florkiewicz. W 1821 r. projekt Plant był gotowy, Senat go zatwierdził i prace ruszyły w 1822 r. Feliks Radwański nadzorował je do śmierci w 1826 r. a po nim nadzór sprawował Florian Straszewski.
Do pobrania artykuł o Feliksie Radwańskim
Opracowanie Mariusz Jabłoński
