Od trzech lat obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Datę 24 marca wybrano na to święto państwowe, ze względu na symboliczną dla sprawy ofiarę życia złożoną przez Ulmów z Markowej. Ta szlachetna rodzina spod Łańcuta, została bestialsko zamordowana przez Niemców. Rodzice i ich małoletnie dzieci zginęli za ukrywanie Żydów przed hitlerowskimi oprawcami. Dzień mordu tej polskiej rodziny, podobnie jak kilka lat wcześniej, data 1 marca (rocznica egzekucji Niezłomnego Łukasza Cieplińskiego – przyjęta dla ustanowienia Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych), stała się zarzewiem dla zorganizowanego upamiętnienia pomocy udzielanej Żydom z narażeniem życia, przez wielu – często dla historii bezimiennych – Polaków.
Miejscem upamiętnienia Józefa Ulmy i jego rodziny jest Muzeum w Markowej na Podkarpaciu, z której to placówki kultury załączamy wykonane fotografie.
Poza Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej, szczególnie wiele materiałów edukacyjnych o takich postawach wobec Niemców, publikuje obecnie Instytut im. Witolda Pileckiego. Temat ten był podejmowany także przez inne podmioty w latach wcześniejszych, jednak nie zawsze w formie spersonalizowanej. Działo się tak, pomimo iż najwięcej Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, wywodzi się z Polski. Poza wyjątkami takimi jak dobrze znana nie tylko w Polsce, historia Ireny Sendlerowej, narracja skupiała się raczej na działającej w strukturach Polskiego Państwa Podziemnego, komórce odpowiedzialnej za pomoc Żydom. Mam na myśli radę Pomocy Żydom – kryptonim „Żegota”, działającą przy Delegaturze Rządu RP na Kraj. Uciekinierom z gett współpracownicy „Żegoty” starali się zapewnić bezpieczne schronienie, fałszywe dokumenty (w tym potwierdzające obowiązkowe oficjalne zatrudnienie), żywność, odzież, pieniądze i lekarstwa. Krakowski oddział „Żegoty” funkcjonował od marca 1943 r., a tablica upamiętniająca jego działalność znajduje się na jednej z kamienic przy ulicy Jagiellońskiej w Krakowie. Tegoroczne obchody Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką charakteryzowały się pojawieniem się na budynkach UMK oraz miejskich jednostek organizacyjnych flag państwowych. TAURON Arena Kraków, kładka ojca Bernatka a także estakada tramwajowa Lipska-Wielicka zaświeciły się wieczorem 24 marca w kolorach białym i czerwonym.
Tekst i fotografie: Artur Jachna
