18 sierpnia 2018 r. mijają 72 lata od rozbicia więzienia św. Michała przez 6. Kompanię Zgrupowania Partyzanckiego Błyskawica mjr. Józefa Kurasia „Ognia”. Mieszkańcy Krakowa zgromadzili się, aby uczcić pamięć o zakończonej sukcesem akcji uwolnienia ofiar komunistycznych represji z, mieszczącego się w dzisiejszych budynkach Muzeum Archeologicznego, więzienia UB. Przypomniano dziś żołnierzy podziemia niepodległościowego, którzy nie złożyli broni, a podtrzymywali walkę z nowym okupantem o wolność obywateli i niepodległość Państwa. Przede wszystkim zaś przypomniano 64 więźniów komunistycznej bezpieki, skazanych na przemoc oprawców, którzy w dniu 18 sierpnia 1946 roku odzyskali wolność. Byli wśród nich pojmani wcześniej przez UB żołnierze Armii Krajowej i Narodowych Sił Zbrojnych.
Zastępca dyrektora Oddziału IPN w Krakowie Cecylia Radoń odczytała list od dyrektora oddziału dr. hab. Filipa Musiała, w którym napisał m.in.: “Dopóki podziemie zbrojne było silne, żaden funkcjonariusz komunistycznego aparatu represji nie mógł czuć się bezkarnym. Jednocześnie każdy pojmany przez bezpiekę, nawet za murami najcięższych więzień, mógł mieć nadzieję na pomoc ze strony tych, którym nie zabraknie ani odwagi, ani gotowości do poświęceń”.
Po uroczystości zakończonej się Apelem Pamięci oraz złożeniem kwiatów pod pamiątkową tablicą, na uczestników pikniku partyzanckiego czekały inscenizacje, rekonstrukcje historyczne, wystawy zabytkowego uzbrojenia oraz wyposażenia w ogrodzie Muzeum Archeologicznego. Spotkanie było również okazją do rozmów z kombatantami oraz udziału w grach i zabawach edukacyjnych.
Organizatorami rocznicowych obchodów byli Stowarzyszenie Odra-Niemen Oddział Małopolski, Oddział IPN w Krakowie, oraz Muzeum Archeologiczne w Krakowie.
Tło historyczne
Koniec wojny z Niemcami dla Polaków nie oznaczał odzyskania wolności. Przyszedł nowy okupant. Dawne więzienia nazistowskie zostały zagospodarowane przez Sowietów, a polscy patrioci znów przechodzili kaźnie. W takich warunkach ukształtował się oddział Ruchu Oporu Armii Krajowej Zdzisława Lisika „Mściciela”, który podporządkował się Józefowi Kurasiowi „Ogniowi” jako 6. Kompania Zgrupowania Partyzanckiego Błyskawica, a jej dowódcą mianowano Jana Janusza „Siekierę”. 18 sierpnia 1946 r. ta krakowska grupa, wsparta posiłkami, wykonała jedną z najskuteczniejszych i najbardziej spektakularnych akcji żołnierzy drugiej konspiracji.
Budynek mieszczący obecnie Muzeum Archeologiczne był przez wieki świadkiem wielu dramatycznych scen. Mienie odebrane pod koniec XVIII stulecia karmelitom bosym zostało przez austriackie władze zaborcze zamienione na więzienie (tzw. więzienie św. Michała). W tym budynku po 1945 r. władze komunistyczne zorganizowały więzienie Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. W sierpniu 1946 r. dużą część więźniów stanowili żołnierze Armii Krajowej oraz Narodowych Sił Zbrojnych.
18 sierpnia 1946 r. z swojej bazy na Podgórzu, zdobyczną ciężarówką GMC wyruszyła grupa Ogniowców. Używając fałszywych dokumentów, wkroczyli do więzienia. Akcja była perfekcyjnie przygotowana. Wewnątrz czekali już uzbrojeni więźniowie, którzy dzięki współpracującym z podziemiem Irenie Odrzywołek i Stanisławie Krejczy, opuścili cele i unieszkodliwili strażników. Bez jednego wystrzału, w biały dzień, z komunistycznego więzienia zbiegło 60 osadzonych, w tym wielu partyzantów podziemia niepodległościowego. Około 30 osób pomieściła ciężarówka GMC, którą brawurowo, pod oknami siedzib WUPB przy pl. Inwalidów, opuszczono miasto, udając się w kierunku Miechowa.
Tekst i zdjęcia: IPN Kraków
