21 kwietnia 1945 r. w Krakowie zastrzelono Narcyza Wiatra ps. „Zawojna” – działacza ludowego, komendanta BCh na Małopolskę i Śląsk, oficera AK. Jego zabójców nie ukarano. Na Plantach, gdzie oficer zginął, kwiaty złożą w rocznicę zbrodni prezes IPN Jarosław Szarek i wiceprezes Instytutu – Mateusz Szpytma.
Narcyz Wiatr urodził się w 1907 r. w wiejskiej rodzinie w Stróżach Niżnych koło Nowego Sącza. Studia prawnicze skończył w Poznaniu. Tam zaangażował się w działalność w ruchu ludowym. Należał m.in. do Wielkopolskiego Związku Młodzieży Wiejskiej „Społem” i Związku Młodzieży Wiejskiej „Wici”.
Po studiach wrócił w rodzinne strony. Został członkiem Zarządu Powiatowego ZMW „Wici” w Grybowie, a w 1935 r. – prezesem „Wici” powiatu sądeckiego i członkiem Stronnictwa Ludowego. Za swą działalność, zwłaszcza udział w protestach, trafił do więzienia, a w 1937 r. – nawet do obozu w Berezie Kartuskiej. Nadal organizował jednak strajki chłopskie. Bronił też ludowców w procesach sądowych.
W sierpniu 1939 r. został zmobilizowany i trafił do 1. pułku strzelców podhalańskich. Po kampanii wrześniowej Wiatr wrócił w Nowosądeckie. Włączył się w działalność konspiracyjną – używał pseudonimu „Zawojna”. Od 1940 r. był komendantem Obwodu Nowy Sącz Batalionów Chłopskich, a rok później – komendantem Okręgu VI BCh.
Organizował m.in. akcje przeciwko ściąganiu kontyngentów żywnościowych przez Niemców. Od marca 1944 r. był członkiem Okręgowego Kierownictwa Ruchu Ludowego w Krakowie. Od stycznia 1945 r. Wiatra poszukiwał UB. Na jego trop Urząd wpadł poprzez kobietę, która starała się znaleźć swego aresztowanego brata. To ówcześni funkcjonariusze Urzędu zastrzelili w Krakowie „Zawojnę”.
Komunistyczna prokuratura wszczęła wówczas śledztwo, ale umorzyła je, a akta zniszczono. Ponownie śledztwo ruszyło po 1956 r. i także nie przyniosło rezultatu, choć sprawcy zabójstwa żyli, działali w ZSL. Jednego z nich oskarżono dopiero w latach 90. Był już chory, a przed wydaniem wyroku, w 2003 roku – zmarł.
* * *
Więcej o zbrodni – w poniższym tekście wiceprezesa IPN Mateusza Szpytmy „Ordery dla morderców”, opublikowanym w „Dzienniku Polskim” i w wydanej przez IPN książce „Polska konfidencka”, red. F. Musiał, J. Szarek, seria „Z archiwów bezpieki – nieznane karty PRL”
Mateusz_Szpytma_Ordery_dla_mordercow (PDF)
Tekst: IPN Kraków
