We wtorek 12 lutego 2019 r., na przestrzeni wystawy stałej „Krakowianie wobec terroru 1939–1945–1956”, oddziału Muzeum Historycznego Miasta Krakowa przy ul. Pomorskiej 2, bardzo licznie zebrały się osoby zainteresowane związkami historii najnowszej z medycyną, w tym szczególnie terapią psychiatryczną osób poszkodowanych w czasie wojen oraz ich bliskich.
Wykład pod tytułem „Wpływ dramatycznych przeżyć wojennych na kolejne pokolenia ofiar”, zaprezentował Pan prof. dr hab. Krzysztof Rutkowski p.o. Kierownika Katedry Psychoterapii na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wśród słuchaczy poza psychoterapeutami, psychologami i studentami, nie zabrakło przedstawicieli środowisk osób poszkodowanych w II wojnie światowej, a szczególnie córek i synów byłych więźniarek i więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych. Refleksje tychże osób znacząco ubogaciły naukowo opracowane treści wykładowe, w trakcie dyskusji, jaka miała miejsc po jego wygłoszeniu.
Pan Profesor Krzysztof Rutkowski rozpoczął swoje wystąpienie od stwierdzenia, iż psychika ludzka reaguje na różnego rodzaju przeżycia emocjonalne, a następnie podkreślił, iż działania okupantów na ziemiach polskich w czasie II wojny światowej, miały na celu nie tylko masowe wyniszczenie fizyczne ludności cywilnej, ale także zamierzone wywołanie określonych negatywnych stanów psychicznych. Ze względu na sytuację powojenną, a szczególnie stalinowskie prześladowania polityczne, ich negatywne oddziaływanie na społeczeństwo zostało pogłębione i wpływało na ludzi wyjątkowo długotrwale.
Zebrani mogli zapoznać się z historią prowadzonych w ośrodku krakowskim badań nad następstwami zbrodni wojennych u ofiar, które przeżyły wojnę. Znaczna część opracowań naukowych na ten temat, została opublikowana w 31 tomach „Przeglądu Lekarskiego – Oświęcim”, periodyku wydawanym przez Towarzystwo Lekarskie Krakowskie w latach 1961-1991. Prelegent zwrócił też uwagę na zbiór esejów z pogranicza medycyny i filozofii, autorstwa legendarnego krakowskiego lekarza, Profesora Antoniego Kępińskiego (1918-1972), wydanych już po jego śmierci pod tytułem „Rytm życia”.
Do poszerzenia zakresu badawczego omawianej problematyki przyczyniły się dopiero zmiany polityczne lat dziewięćdziesiątych. Można było odtąd swobodnie mówić o losach więźniów politycznych okresu stalinowskiego i sybirakach. Postęp metod diagnostycznych, związany z ogólnym rozwojem technicznym, umożliwiał z kolei bardziej szczegółowe poznanie skutków przebytych w trakcie wojny urazów.
Profesor Rutkowski wymienił choroby i inne zaburzenia zdrowotne, typowe dla ofiar, w tym silne upośledzenie funkcjonowania społecznego w postaci występującego latami zespołu objawów pourazowych. Czynniki te miały wpływ na członków rodzin badanych osób a także innych ludzi, którzy mieli z nimi styczność. Niezrozumienie przyczyn objawów przez część społeczeństwa, cierpienia te jeszcze bardziej potęgowały. Reakcje osób poszkodowanych na interakcje z innymi ludźmi nierzadko bywały nieadekwatne, co związane było z charakteryzującym ich ogólnym pobudzeniem i nadwrażliwością, a co za tym idzie z silnymi lękami, utrudniającymi adaptację w powojennym społeczeństwie. Przeżycia czasów wojny w sposób mniej lub bardziej świadomy miały wpływ na kolejne pokolenia okaleczonych przez wojnę rodzin.
