19 stycznia 2025 r. (godz. 18) w Żydowskim Muzeum Galicja w Krakowie odbędzie się spektakl „Śpiew za drutami” oparty na wierszach sióstr Karmel. Po jego zakończeniu, spotkanie z prof. Aleksandrem Skotnickim oraz twórcami przedstawienia, poprowadzi Jacek Stawiski, dyrektor muzeum Galicja. Bezpłatne wejściówki są do odbioru w recepcji muzeum.
Siostry Henryka i Ilona Karmel były wychowankami Gimnazjum Hebrajskiego w Krakowie. Mieszkały z rodzicami przy ul. Długiej 16, a później przy ul. Józefa 1. W 1942 roku znalazły się w krakowskim getcie, a następnie w obozie w Płaszowie. W 1943 roku zostały wywiezione do obozu pracy w Skarżysku-Kamiennej, a rok później do obozu w Lipsku. Po zakończeniu wojny spędziły dwa lata w Sztokholmie na leczeniu i rehabilitacji. W 1947 roku zadebiutowały napisanym wspólnie tomem poetyckim „Śpiew za drutami”. W 1948 roku Henryka wyjechała do Stanów Zjednoczonych, a Ilona poszła w jej ślady rok później. Obie szczęśliwie wyszły za mąż i założyły rodziny, a swoje życie zawodowe w Ameryce związały z pisaniem.
Muzyczny salon poezji oparty na wierszach sióstr Karmel przywraca zapomnianą polsko-żydowską historię. Opowiada o młodych kobietach rozkochanych w poezji Staffa i Tuwima, które z dnia na dzień na skutek niemieckiej inwazji musiały w brutalny i nienaturalny sposób dorosnąć. Pisane przez nie w obozie wiersze – jak zauważył w słowie wstępnym do „Śpiewu za drutami” w 1947 roku Jakub Appenszlak – stały się dla nich „ucieczką, schronem, sposobem duchowego ocalenia”. W oczywisty więc sposób wyróżniają się na tle literatury obozowej. Opowiadają o niewyobrażalnym cierpieniu i zwątpieniu, ale również dają nadzieję i są dowodem niezwykłej wrażliwości poetek.
Reżyseria, scenariusz: Zofia Gustowska
Muzyka: Albert Stensen
Występują: Emma Herdzik, Adrianna Kieś, Albert Stensen (kornet, elektronika, pianino) oraz Łukasz Czekała (skrzypce)
Organizatorzy wydarzenia:
Żydowskie Muzeum Galicja, Wydawnictwo Austeria, Muzeum KL Plaszow, Taube Center for Jewish Life & Learning, JCC Krakow, Festiwal Kultury Żydowskiej, Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie.
„I wtedy zjawiły się wiersze. (…) Musiały przyjść, bo musiało się mieć jakieś schronienie, gdzie nikt by nie mógł brutalnie wtargnąć, słowem – dom. Musiało się powiedzieć o tym jak boli, jak źle, jak tęskno. Uwolnić się od straszliwego ciężaru samotności. Wreszcie – musiało się znaleźć coś, by nie być tak zupełnie oderwanym, coś wiążącego z życiem”.
List otwarty do Juliana Tuwima, Ilona Karmel, Sztokholm, 1945 rok
