11 lipca 2024 r., w Narodowym Dniu Pamięci Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na obywatelach II RP, na cmentarzu Rakowickim odbyły się uroczystości, w których wzięli udział m.in. dyrektor krakowskiego oddziału IPN dr hab. Filip Musiał, wojewoda małopolski Krzysztof Jan Klęczar i konsul generalny Ukrainy w Krakowie Wiaczesław Wojnarowśkyj, a także gen. broni Adam Joks, dowódca Garnizonu Kraków.
Wśród honorowych gości znaleźli się Józefa Bryg – jedna z kilku osób ocalałych w czasie mordu dokonanego przez nacjonalistów ukraińskich 12 marca 1944 roku w miejscowości Palikrowy, gdzie zginęło ponad 360 osób oraz Wiesław Kraszewski – potomek rodzin Kraszewskich, Klimkowskich i Szajnowskich – ofiar zbrodni dokonanej przez nacjonalistów ukraińskich w nocy z 9 na 10 maja 1944 roku w Derżowie, gdzie zginęło około 100 osób.
– Co roku spotykamy się w tym miejscu, aby złożyć hołd ofiarom nieludzkiej zbrodni. Wspominamy ponad 100 tys. naszych rodaków, którzy zostali zamordowani przez ukraińskich nacjonalistów z OUN-UPA na terenach przedwojennych województw wołyńskiego, lwowskiego, tarnopolskiego, stanisławowskiego, lubelskiego i poleskiego. […] Oddajemy też cześć Ukraińcom, którzy wtedy naszym przodkom pomagali. […] Także Polakom, których nawet nie znali, ryzykując życie swoje i swoich bliskich. Podkreślamy, że ofiary zbrodni wołyńskiej wołają o pamięć. […] Współczesna Polska będzie nadal wspierać Ukrainę w obliczu bestialskiej agresji rosyjskiej na niepodległe państwo. Ale ta sytuacja geopolityczna nie może sprawiać, że zapomnimy o nierozliczonych zbrodniach. Pamięć o naszych pomordowanych rodakach oznacza również konieczność odnalezienia miejsc ich pochówku. Chcemy odkryć te nieoznaczone doły śmierci, chcemy podjąć szczątki i z należnym szacunkiem je pochować. Tylko oparte na prawdzie rozmowy na temat zbrodni wołyńskiej mogą zbudować trwałe i przyjacielskie relacje między Polską i Ukrainą – powiedział w swoim wystąpieniu dyrektor Oddziału IPN w Krakowie dr hab. Filip Musiał.
Głos zabrał również wojewoda małopolski Krzysztof Jan Klęczar, który odczytał list wicepremiera, ministra obrony narodowej Władysława Kosiniaka-Kamysza. Wcześniej w kaplicy Zmartwychwstania Pańskiego na cmentarzu Rakowickim odprawiona została msza święta za dusze ofiar. Dalsza część uroczystości przeniosła się pod pomnik ofiar ukraińskiego ludobójstwa na Wołyniu, gdzie zebrani wysłuchali fragmentów wspomnień świadków ludobójstwa nacjonalistów ukraińskich. Po apelu pamięci i salwie honorowej hołd zamordowanym złożyli przedstawiciele władz samorządowych, wojsko, kombatanci, środowiska patriotyczne i stowarzyszenia.
Zbrodnia wołyńska
Ludobójstwo dokonane w latach 1939-1946 przez nacjonalistów ukraińskich na mieszkańcach Kresów Południowo-Wschodnich stanowi część dramatu zgotowanego obywatelom polskim przez systemy i ideologie totalitarne. W wyniku działań Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów, Ukraińskiej Powstańczej Armii, Służby Bezpieki OUN, Samoobronnych Kuszczowych Widdiłów i band chłopskich na terenie czterech przedwojennych wschodnich województw II RP – wołyńskiego, lwowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego – zginęło ponad 130 tys. polskich obywateli. Śmierć zadawano im w niezwykle okrutny sposób. W domach, w zabudowaniach gospodarczych, szkołach, podczas podróży, w kościołach.
Dla upamiętnienia krwawej niedzieli 1943 r., która stanowiła apogeum dramatycznych wydarzeń na Wołyniu, Sejm ustanowił 11 lipca Narodowym Dniem Pamięci Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na obywatelach II Rzeczypospolitej Polskiej. 11 lipca modlimy się za zamordowanych, z których tak wielu leży wciąż w nieodkrytych dołach śmierci, przypominamy tysiące nieistniejących dziś polskich wsi, osad i kresowych chutorów, spalone i obrabowane świątynie, zdewastowane polskie cmentarze.
W tym dniu składamy też hołd wszystkim Sprawiedliwym Ukraińcom, którzy wbrew ideologii nienawiści, nie bojąc się śmierci, mieli odwagę ratować polskich sąsiadów.
Fot. Żaneta Wierzgacz (IPN) Tekst: IPN Kraków
