Warsztaty edukacyjno-naukowe „FKL Ravensbrück. Historia i piętno” przeznaczone są dla młodzieży klas VIII szkół podstawowych i szkół ponadpodstawowych oraz ich opiekunów/nauczycieli, a szczególnie dla chcących przygotować się do udziału w konkursie recytatorskim „W kręgu poezji i prozy lagrowej więźniarek niemieckiego obozu koncentracyjnego Ravensbruck”. Zgłoszenia przyjmujemy do 30 listopada 2023 r.
Konkurs recytatorski ma charakter ogólnopolski, a półfinały odbywają się corocznie w całej Polsce – w miastach, gdzie swoją działalność prowadzą oddziały i delegatury IPN. W 2024 r. odbędzie się dziesiąta edycja konkursu, a warsztaty dla małopolskiej młodzieży i jej opiekunów odbędą się w Krakowie po raz drugi.
- Termin warsztatów: 7 grudnia 2023 (czwartek), godz. 10.00-14.30
- Miejsce: Centrum Edukacyjne „Przystanek Historia” IPN w Krakowie, ul. J. Dunajewskiego 8
- Termin przyjmowania zgłoszeń: do 30 listopada 2023 na adres: oben.krakow@ipn.gov.pl
Organizatorzy: Oddział IPN w Krakowie, Stowarzyszenie Rodzina Więźniarek Niemieckiego Obozu Koncentracyjnego Ravensbrück w Krakowie
Program warsztatów
10.00-13.00 – część I
Wystąpienia o charakterze wykładowym
- 10.00-10.40 – Historia FKL Ravensbrück, Roksana Szczypta-Szczęch (OBEN IPN w Krakowie)
- 10.40-11.20 – Polki w FKL Ravensbrück, prof. dr hab. Elżbieta Kuta (Stowarzyszenie Rodzina Więźniarek Niemieckiego Obozu Koncentracyjnego Ravensbrück w Krakowie)
- 11.20-11.30 – przerwa
- 11.30-12.10 – epigenetyczne dziedziczenie skutków traumy, prof. dr hab. n. med. Jadwiga Jośko-Ochojska (kierownik Katedry i Zakładu Medycyny i Epidemiologii Środowiskowej Wydziału Nauk Medycznych w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach)
- 12.10-12.30 – przerwa
12.30-14.30 – część II
Warsztaty aktorskie, prowadzone przez aktorkę Ewę Romaniak
Kobiecy obóz koncentracyjny w Ravensbrück
Ravensbrück to miejscowość w pobliżu miasta Fürstenberg, leżącego nad rzeką Havela, 85 kilometrów od Berlina. Kobiecy obóz koncentracyjny w Ravensbrück założony został w 1939 r. Jako pierwsze osadzono w nim działaczki niemieckiego ruchu oporu i niemieckie komunistki. Pierwszy transport więźniarek przybył prawdopodobnie w marcu, a kilka miesięcy później dotarł pierwszy transport Polek z terenów III Rzeszy Niemieckiej – ze Śląska, Pomorza, Ziemi Lubuskiej i Prus Wschodnich. Późniejsze transporty liczyły nawet 1500 kobiet.
W całym okresie funkcjonowania obozu w latach 1939-1945 przywieziono tam ponad 100 tys. kobiet (niektóre szacunki sięgają liczby 132 tys.). Więziono osoby z całej Europy, jednak największą grupę, niemal 40-tysięczną, stanowiły Polki. To również polskie kobiety (łącznie 74) stanowiły większość więźniarek, na których przeprowadzono bestialskie eksperymenty pseudomedyczne. Spośród nich najmłodsza ofiara miała 16 lat, najstarsza – 45.
Doświadczenia na kobietach przeprowadzano w specjalnie do tego celu wydzielonej części rewiru. Dr Zofia Mączka, polska rentgenolog i lekarka więzienna podzieliła je na dwa rodzaje: operacje z wprowadzeniem infekcji oraz eksperymentalne operacje aseptyczne, obejmujące kości, mięśnie i nerwy. Niektóre więźniarki były operowane kilka razy. Kobiety, które wytypowano do tych eksperymentów, określano potocznie „królikami”. Nie były pytane o zgodę na poddanie ich eksperymentom. Zwłaszcza na początku procederu, nie miały w ogóle wiedzy, po co są zabierane do izby lekarskiej.
Obóz koncentracyjny w Ravensbrück był miejscem eksterminacji Polek ze wszystkich warstw społecznych. Wśród więźniarek były konspiratorki (harcerki, jaki i żołnierze ZWZ-AK oraz współpracujące z Polskim Państwem Podziemnym), lekarki, prawniczki, artystki: pisarki, malarki, robotnice. W strasznych warunkach walczyły o zachowanie ludzkiej godności i człowieczeństwa. Organizowały tajne nauczanie, uczyły się języków, pisały, organizowały tajne nabożeństwa. Robiły wszystko, by przygotować przede wszystkim inne kobiety do życia w społeczeństwie po odzyskaniu wolności.
Wiele tysięcy Polek osadzonych w Ravensbrück zmarło z wycieńczenia lub zostało zabitych (wśród nich ponad 160 Polek rozstrzelanych w egzekucjach zbiorowych). Blisko 8000 doczekało oswobodzenia. Okaleczone fizycznie i psychicznie, niejednokrotnie nie były w stanie pracować ani założyć rodziny.
W latach 1940–1943 w podziemiach kaplicy na cmentarzu w Fürstenbergu, dopóki nie uruchomiono krematorium na terenie obozu, palono zwłoki więźniarek (w tym także Polek), a prochy zakopywano w nieoznaczonych grobach.
W 1989 r. w czasie kopania grobu na cmentarzu odkryto urny, na których były umieszczone metalowe tabliczki z imionami i nazwiskami oraz datami narodzin więźniarek. Na wieczkach zapisano także datę kremacji i numer listy obozowej oraz nazwę miejscowości „Fürstenberg”, jako miejsca dokonanej kremacji. Wieczka urn trafiły do Muzeum Memorial Ravensbrück – Miejsca Pamięci i Przestrogi.
Dopiero w 2019 r. pracownicy Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN mogli rozpocząć prace na cmentarzu w Fürstenbergu. Już pierwszego dnia poszukiwań odnaleziono urny zawierające prochy i szczątki zamordowanych Polek. Zachowały się też aluminiowe plakietki i tabliczki szamotowe z wybitymi danymi ofiar: ich imionami, nazwiskami, datami narodzin i śmierci, a nawet numery z listy krematoryjnej. Na ich podstawie zidentyfikowano 45 ofiar: m.in. Henrykę Dembowską z córką Małgorzatą, siostry Poborcówny – Irenę i Halinę, Zenonę Kierską, Krystynę Niemirycz. Odnaleziono również metalowe fragmenty ubrań, zapinki.
Prochy rozstrzelanych 45 Polek zostały pogrzebane 6 września 2022 r. na cmentarzu Fürstenberg/Havel. IPN był głównym organizatorem uroczystości, a współorganizatorem – Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. Uroczystości przygotowano przy wsparciu Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz Klubu Byłych Więźniów Obozu Koncentracyjnego Ravensbrück. Budowę grobu sfinansował Instytut Pamięci Narodowej.
Polecamy
- Zbigniew Stanuch, Ravensbrück. Historia nie do zapomnienia. Perspektywa polska
- Zbigniew Stanuch, Ravensbrück. Die Geschichte, die nicht vergessen werden darf. Der Polnische Standpunkt
- Zbigniew Stanuch, Ravensbrück. A story not to be forgotten. The Polish perspective
- Ravensbrück – pamięć o ofiarach niemieckiej zbrodni (zapis dyskusji na IPNtv)
