W Narodowym Dniu Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Obozów Zagłady przedstawiciele IPN wezmą udział w uroczystościach rocznicowych. 14 czerwca 1940 r. z Tarnowa do KL Auschwitz trafiło 728 Polaków, m.in. członkowie niepodległościowej konspiracji oraz aresztowani w obławach i łapankach.
Program uroczystości 14 czerwca 2021 r. z udziałem przedstawicieli IPN:
- Godz. 10.00, Tarnów, Pomnik I Transportu polskich więźniów politycznych do KL Auschwitz (między ulicami Bóżnic i Dębową) – prok. Waldemar Szwiec, naczelnik Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN w Krakowie weźmie udział w uroczystości złożenia kwiatów pod pomnikiem.
- Godz. 10.00, Harmęże (gm. Oświęcim) – msza święta w Centrum Świętego Maksymiliana, w której weźmie udział zastępca prezesa IPN dr Mateusz Szpytma.
- Godz. 11.30, Oświęcim, Małopolskiej Uczelni Państwowej im. rtm. Witolda Pileckiego – zastępca prezesa IPN dr. Mateusz Szpytma i zastępca dyrektora krakowskiego oddziału Instytutu Cecylia Radoń złożą kwiaty pod tablicą upamiętniającą pierwszy transport oraz pod pomnikiem rtm. Witolda Pileckiego na terenie uczelni. Do budynku zajmowanego obecnie przez szkołę wyższą, Niemcy przywieźli pierwszy transport więźniów z Tarnowa.
- Ok. godz. 12.00, Oświęcim, Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau – delegacja IPN złoży kwiaty pod Ścianą Śmierci.
- Godz. 17.00, Kraków, pl. Axentowicza, Skwer im. Więźniów Obozów Zagłady – uroczystość z asystą wojskową, współorganizowana przez IPN i Małopolski Urząd Wojewódzki. Dyrektor krakowskiego oddziału Instytutu dr hab. Filip Musiał i wojewoda małopolski Łukasz Kmita złożą kwiaty pod pomnikiem więźniów obozów zagłady. W pobliżu prezentowana będzie wystawa IPN pt. „Niemieckie obozy zagłady”.
Niemiecka fabryka śmierci
Data 14 czerwca 1940 r. uznawana jest za początek funkcjonowania niemieckiego obozu zagłady w Oświęcimiu. W pierwszym transporcie więźniów (otrzymali obozowe numery od 31 do 758) dużą grupę stanowiły osoby, które próbowały przedostać się do tworzonych we Francji Polskich Sił Zbrojnych. Wraz z nimi do KL Auschwitz trafili także organizatorzy przerzutów. Część więźniów została aresztowana podczas akcji AB, czyli tzw. Nadzwyczajnej Akcji Pacyfikacyjnej, którą Niemcy przeprowadzili w Generalnym Gubernatorstwie w 1940 r. Były także osoby zatrzymane podczas łapanek, działacze organizacji politycznych, konspiracyjnych i społecznych, urzędnicy państwowi, harcerze, maturzyści oraz inni przedstawiciele polskiej inteligencji. 14 czerwca 1940 r. do KL Auschwitz przywieziono także niewielką grupę polskich Żydów.
Podczas apelu od zastępcy komendanta obozu SS-Hauptsturmführera Karla Fritzscha więźniowie usłyszeli: „Przybyliście tutaj nie do sanatorium, tylko do niemieckiego obozu koncentracyjnego, z którego nie ma innego wyjścia, jak przez komin. Jeśli się to komuś nie podoba, to może iść zaraz na druty. Jeśli są w transporcie Żydzi, to mają prawo żyć nie dłużej niż dwa tygodnie, księża miesiąc, reszta trzy miesiące”.
Piekło KL Auschwitz przeżyło 239 osób z pierwszego transportu. Część została zwolniona po kilkunastu miesiącach, inni byli tam ponad cztery lata.
Fot: Bundesarchiv, B 285 Bild-04413 / Stanislaw Mucha / CC-BY-SA 3.0
