Dodatek prasowy IPN z 20 grudnia 2024 r. do „Dziennika Polskiego” i „Gazety Krakowskiej” – do pobrania.
W numerze:
dr hab. Filip Musiał, Sprzeciw wobec dyktatury
Polacy, którzy sprzeciwiali się reżimowi komunistycznemu, wykorzystywali wszelkie dostępne narzędzia, szukając skutecznej metody pozwalającej odrzucić czerwony reżim. Jednym z nich było pisanie listów do komunistycznych władz.
dr hab. Maciej Zakrzewski, Od petycji do króla do listów do partii
W systemie demokracji ludowej, w której rozdźwięk pomiędzy ludem a władzą teoretycznie miał zniknąć, nie uwzględniano żadnych form dialogu, prawa do odmienności. Inicjatyw otwartych listów nie było wiele, ale przy takiej konstrukcji socjopolitycznej systemu działały w strategicznym centrum, i działały skutecznie!
dr Michał Wenklar, List do partii, czyli program rewolucji robotniczej
„List do partii” nie miał niepodległościowego ani antykomunistycznego charakteru. Czy był to program demokratyczny? Tylko częściowo. Czy realizacja tego programu – pomijając utopijny charakter – przyniosłaby korzyść społeczeństwu? Tak, postulowano w nim bowiem częściowe przywrócenie procedur demokratycznych.
dr hab. Cecylia Kuta, List 34 – głos sprzeciwu polskich intelektualistów
14 marca 1964 r. poeta Antoni Słonimski złożył w kancelarii premiera Józefa Cyrankiewicza petycję podpisaną przez 34 wybitnych intelektualistów. W krótkim, dwuzdaniowym liście, autorzy wyrazili protest przeciw ograniczeniom w przydziale papieru i nasilającym się restrykcjom cenzury, podkreślając, że te działania zagrażają kulturze narodowej.
dr Monika Komaniecka-Łyp, Zbiorowy sprzeciw wobec zmian w konstytucji PRL w latach 1975-1976. List 59 i inne…
Na VI Zjeździe PZPR w grudniu 1971 r. pojawiła się zapowiedź zmian ustrojowych w Polsce. Ostatecznie do tego zagadnienia powrócono w połowie lat 70. przed VII Zjazdem PZPR. W opublikowanych w lipcu 1976 r. tezach na VII Zjazd znalazły się zapisy o „socjalistycznym charakterze państwa”, „kierowniczej roli PZPR w państwie”, „nierozerwalnych więziach” ze Związkiem Sowieckim oraz powiązaniu praw bywatelskich z wykonywaniem obowiązków wobec państwa.
dr hab. Henryk Głębocki, Listy (i telefony) na Kreml w PRL
lat 70. XX wieku odrodziła się w PRL jawna, choć nielegalna opozycja. Prócz postulatów reform i demokratyzacji systemu, w jej kręgu, szczególnie w młodszym pokoleniu, coraz śmielej podejmowano ideę niepodległości. Jako pierwsza wysunęła je oficjalnie w swym programie powstała we wrześniu 1979 r. Konfederacja Polski Niepodległej. W oczekiwaniu na coraz bardziej prawdopodobny wybuch społeczny, na tle zaostrzającego się kryzysu ekonomicznego, pojawiały się jednak także argumenty „realistów”, m.in. hipotetyczna propozycja „szukania numeru telefonu na Kreml”.
prof. dr hab. Mirosław Szumiło, Listy i petycje jako forma opozycji w komunistycznej Czechosłowacji
Jednym z pierwszych przejawów opozycji epistolarnej w Czechosłowacji był list politycznego dysydenta Václava Havla do ówczesnego sekretarza generalnego KC Komunistycznej Partii Czechosłowacji Gustáva Husáka.
dr Rafał Opulski, Partia listy pisze… Epistolarna twórczość propagandystó z KC
W Polsce „ludowej” – tak jak w innych państwach komunistycznych – nie uznawano żadnej formy dialogu, która nie byłaby w pełni kontrolowana przez partię.
Do pobrania:
