Założeniem ekspozycji jest nakreślenie genezy traktatu pokojowego, zawartego po zwycięskiej wojnie Polski z sowiecką Rosją, a także ukazanie jego konsekwencji w krótkiej historii dwudziestolecia oraz na dłuższym tle relacji polsko-rosyjskich, w tym polsko‑sowieckich.
7 maja 2021 r. o godz. 12 rozpocznie się briefing prasowy z udziałem dyrektora Oddziału IPN w Krakowie dr. hab. Filipa Musiała, który otworzy wystawę „Gorzki pokój. Traktat ryski 1921 r”. Ekspozycja prezentuje losy Polaków, Białorusinów i Ukraińców w kontekście postanowień traktatowych.
Część zdjęć pochodzi z prywatnych zbiorów Stanisława Grabskiego, głównego architekta traktatu ze strony Polski, zdeponowanych w Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. Autorem wystawy jest Adam Hlebowicz, dyrektor Biura Edukacji Narodowej IPN. Koncepcję plastyczną stworzył Jarosław Kłaput.
Ekspozycja prezentowana była na dziedzińcu Zamku Królewskiego w Warszawie. W Krakowie będzie można ją oglądać do 23 maja. Następnie zostanie przeniesiona do Nowego Targu (koniec maja – czerwiec) i Nowego Sącza (lipiec).
Traktat Ryski
8 marca 2021 r. minęła 100. rocznica podpisania traktatu pokojowego w Rydze, kończącego wojnę polsko-bolszewicką, na mocy którego zostały wyznaczone granice państwa polskiego na wschodzie. Formalnie pokój zawarła Rzeczpospolita Polska z Białoruską i Ukraińską Republiką Sowiecką. Traktat ryski oznaczał odrodzenie Europy Środkowej. Nie tylko regulował warunki współistnienia Polski i bolszewickiej Rosji, ale de facto potwierdzał niepodległość państw bałtyckich. Zawarcie traktatu ryskiego nie byłoby możliwe, gdyby nie wcześniejsze zwycięstwa w wojnie polsko-bolszewickiej pod Warszawą i w bitwie nad Niemnem.
W Rydze nie zostały uregulowane kwestie Wileńszczyzny i Małopolski wschodniej. Przynależność tych obszarów do Polski oraz ustalenia pokoju ryskiego mocarstwa alianckie uznały dopiero w 1923 r. na mocy decyzji Rady Ambasadorów.
Traktat ryski oznaczał formalne potwierdzenie powstrzymania marszu bolszewickiej Rosji na zachód, co samo w sobie było sukcesem. Jednak ani Niemcy, ani Związek Sowiecki nie chciały pogodzić się z istnieniem niepodległego państwa polskiego. Pokój osiągnięty na mocy traktatu ryskiego przetrwał zaledwie 20 lat. Zburzył go rozbiór Polski dokonany przez Rzeszę Niemiecką i Związek Sowiecki we wrześniu 1939 r.
Patronat nad wystawą IPN „Gorzki pokój. Traktat ryski 1921 r.” objęły: Polskie Radio, Rzeczpospolita, Do Rzeczy, TVP Historia i TVP Polonia.
Wystawa na dziedzińcu Zamku Królewskiego w Warszawie fot. Piotr Życieński IPN
