„
W środę 7 marca 2019 r. w Centrum Edukacyjnym „Przystanek Historia” krakowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie odbyło się spotkanie na temat referendum 1946 r. Zebrani obejrzeli film dokumentalny w reżyserii Pani Beaty Kołczyk p.t. „Ukryte protokoły – czyli oszustwo założycielskie”. Następnie odbyła się rozmowa z jedynym z bohaterów dokumentu, Panem Januszem Basterem,prowadzona przez Pana Dobrosława Rodziewicza.
Film „Ukryte protokoły – czyli oszustwo założycielskie” poświęcony został zagadnieniu tzw. referendum ludowego z 1946 r., sfałszowanego przez komunistów na terenie prawie całej Polski. Tutaj skupiono się na szczególnym przypadku Krakowa, przy okazji ukazując stosunki społeczno-polityczne ówczesnego miasta.Dużą wartość mają, ubogacające film wypowiedzi ekspertów – znanych krakowskich historyków, m.in. Panów Profesorów Andrzeja Chwalby, Józefa Mareckiego i Jacka Purchli. Jako świadkowie historii wypowiedzieli się Panowie Stanisław Dąbrowa-Kostka i Janusz Baster syn Józefa Bastera (1910-1985), który przechował 106 protokołów, będących świadectwem prawdziwego rozkładu głosów w krakowskich komisjach wyborczych. Baster junior od lat gromadzi materiały dotyczące krakowskiej konspiracji, a wiele z nich publikował na swojej stronie internetowej kedyw.info – Pamięci konspiratorów krakowskiego Kedywu AK.
Fot. Artur Jachna
W drugiej części spotkania J. Baster opowiedział zebranym o historii odnalezienia wspomnianych wyżej dokumentów, a także na temat działalności Ojca w okresie powojennym, z nawiązaniem do Jego szczytnej okupacyjnej karty konspiracyjnej.
Uzupełnił też swoimi wypowiedziami przedstawiony uprzednio materiał filmowy, m.in. omawiając wybrane wątki dotyczące działalności politycznych i wojskowych struktur antykomunistycznych w Krakowie lat 1945-1947.
Za najważniejsze dowody niezgody społeczeństwa na zawłaszczanie władzy przez komunistów w tym okresie, uznał dwa przełomowe wydarzenia: zamieszki 3 maja 1946 r. i przebieg referendum ludowego w Krakowie.
Uzupełnieniem powyższej rozmowy z D. Rodziewiczem, była prezentacja multimedialna dotycząca referendum przygotowana przez J. Bastera. Bardzo interesującym zabiegiem było ukazanie w jej treści odmiennych zdań – komentarzy wybitnych historyków (cytaty z opracowań) na następujące tematy: powody ogłoszenia prawdziwych wyników referendum w Krakowie, ocena skali oporu społecznego oraz konsekwencje referendum dla Krakowa. Spotkanie zakończyło się odpowiedziami J. Bastera na pytania padające z sali. Pojawiła się też konkluzja, iż interesującym byłoby zorganizowanie spotkania na temat struktury społecznej powojennego Krakowa, co byłoby cennym uzupełnieniem do licznych publicznych wypowiedzi na tematy życia politycznego a także oporu zbrojnego i aparatu represji nieopodal Wawelu w okresie drugiej połowy lat 40. XX w.
Tekst i fotografie: Artur Jachna
