10 lutego 2025 r., w 85. rocznicę pierwszej masowej deportacji obywateli polskich w głąb Związku Sowieckiego, na pl. o. Studzińskiego w Krakowie odbyła się uroczystość upamiętniająca ofiary sowieckich zbrodni.
W imieniu krakowskiego oddziału IPN kwiaty pod tablicą pamięci złożył zastępca dyrektora dr Michał Wenklar. Po oficjalnej ceremonii u stóp Wawelu, odbyło się spotkanie w siedzibie Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, które mieści się w Forcie nr 52 i 1/2N „Skotniki”. Swoimi wspomnieniami podzielili się świadkowie historii, wyświetlono film pt. „Nie daj się zabić… Sybiracy w Drugim Korpusie Polskim” i otwarto wystawę pt. „Na szlaku 2 Korpusu Polskiego i w osiedlach uchodźczych – zesłani na Sybir. Losy polskich obywateli deportowanych w głąb Związku Sowieckiego w czasie II wojny światowej”.
Organizatorami uroczystości byli: Oddział IPN w Krakowie, wojewoda małopolski, Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Oddziału Związku Sybiraków w Krakowie oraz Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń UKEN w Krakowie.
Sowieckie deportacje polskich obywateli
10 lutego 1940 r. Sowieci wywieźli obywateli polskich ze wschodnich województw II RP, zajętych po 17 września 1939 r. przez Armię Czerwoną. W straszliwych warunkach, na mrozie dochodzącym do minus 40 stopni, wysłano ich w podróż przez tysiące kilometrów w bydlęcych wagonach, bez jedzenia, picia i zachowania elementarnej higieny. Na nieludzką ziemię do niewolniczej pracy trafiły m.in. rodziny urzędników, ziemian i osadników wojskowych.
W latach 1940-1941 sowieci przeprowadzili cztery masowe deportacje obywateli polskich. Druga odbyła się 13 kwietnia 1940 r. W jej wyniku wysiedlono głównie rodziny osób przetrzymywanych w obozach jenieckich oraz więzionych i aresztowanych. Trzecia tura wywózek odbyła się 29 czerwca 1940 r. i dotknęła głównie tzw. bieżeńców, czyli uciekinierów spod okupacji niemieckiej. Czwarta – w maju i czerwcu 1941 r. Wysiedleniu podlegali przede wszystkim członkowie konspiracji i ich bliscy, rodziny osób rozstrzelanych, aresztowanych za „działalność kontrrewolucyjną”, ukrywających się lub zbiegłych pod okupację niemiecką.
Fot. Janusz Ślęzak (IPN)/Tekst: IPN Kraków
