Edward Rydz urodził się 11 marca 1886 r. w Brzeżanach. Po ukończeniu tamtejszego gimnazjum, studiował malarstwo w Krakowie, Monachium, Norymberdze i Wiedniu. Pseudonim „Śmigły” przyjął jako zastępca komendanta Związku Strzeleckiego w Brzeżanach. Podczas I wojny światowej należał do legionów polskich. Był komendantem głównym Polskiej Organizacji Wojskowej. W walkach o granice dowodził wojskami zajmującymi Wilno i Kijów. W 1919 r. mianowany generałem broni. W maju 1926 r. jako inspektor armii w Wilnie, poparł zamach stanu Józefa Piłsudskiego. Od 1935 r. był Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych, od 1936 marszałkiem Polski, Naczelnym Wodzem zaś w wojnie obronnej 1939 r. 17 września wraz z władzami RP przekroczył granicę polsko-rumuńską z zamiarem przedostania się do Francji i kontynuacji walki. Internowany w Rumunii do 1941 r. Po klęsce wrześniowej, obciążony odpowiedzialnością za przegraną. Potajemnie powrócił do kraju. Zmarł w Warszawie 2 grudnia 1941 r. Pochowany na cmentarzu powązkowskim jako Adam Zawisza.
Dziś, tj. w 79. rocznicę śmierci E. Rydza chcielibyśmy wspomnieć jego krakowskie czasy. Przyszły Marszałek Polski mieszkał w podwawelskim grodzie w okresie 1906-1913 (z niewielkimi przerwami), a i później przyjeżdżał, aby brać udział w uroczystościach państwowych i wojskowych. Zajmował się tutaj studiami plastycznymi a także działalnością niepodległościową. Artystyczne zdolności doskonalił przyszły Główny Inspektor Sił Zbrojnych pod okiem takich sław malarskich, jak m.in. profesorowie Teodor Axentowicz czy też Leon Wyczółkowski. Podjął również E. Rydz próbę studiów humanistycznych na Uniwersytecie Jagiellońskim, jednak powrócił do nauki malarstwa w gmachu Akademii Sztuk Pięknych. Kilkadziesiąt metrów od wejścia do tego budynku znajduje się Pomnik Grunwaldzki oraz krakowski Grób Nieznanego Żołnierza – miejsce cyklicznych uroczystości patriotycznych, skupiających władze państwowe i samorządowe a także przedstawicieli środowisk kombatanckich, wojska, duchowieństwa i świata nauki. Zanim jednak Polacy wybili się na niepodległość, Edward Rydz wynajmował stancje na terenie Starego Miasta: na Rynku Głównym nr 11 oraz w kamienicach pod adresami: ul. Zwierzyniecka 48, Krowoderska 122 i Łobzowska 21. Nie jest wykluczone, że tych adresów było więcej. Młody artysta, zapowiadający się jako zdolny pejzażysta, skupił się na działalności polityczno-wojskowej, odnosząc liczne sukcesy i dochodząc do najwyższych godności państwowych. Ze względu na wydarzenia lat 1939-1941 jego postać budzi kontrowersje i wciąż gorące dyskusje historyczne i publicystyczne, jednak wkład w odzyskanie a następnie utrzymanie Niepodległości w okresie lat 1914-1920 pozostają bezsporne. Chociażby dlatego, warto przypominać o tejże postaci historycznej, jednej z wielu o znaczeniu ogólnopolskim, których życie zapisało się również w historii Krakowa.
Tekst: Artur Jachna
