W Centrum Edukacyjnym IPN (ul. Dunajewskiego 8) referat pt. „Relacje polsko-żydowskie na terenie przedwojennego powiatu Dąbrowa Tarnowska w latach 1942-1945 – analiza wybranych przypadków” wygłosi Anna Brożek z Oddziałowego Archiwum IPN w Krakowie.
Powiat Dąbrowa Tarnowska stanowił jeden z najbardziej interesujących obszarów na terenie Generalnego Gubernatorstwa, jeśli chodzi o relacje polsko-żydowskie. Na terenie tym można dostrzec pełne spektrum różnych postaw społeczności polskiej wobec Żydów: od zaangażowania w ich ratowanie, poprzez obojętność, a skończywszy na zachowaniach zbrodniczych. Spojrzenie na relacje polsko-żydowskie na wspomnianym obszarze może być szczególnie interesujące, jeśli zostanie dokonane przez pryzmat dwóch rodzajów źródeł: materiałów archiwalnych (w tym dokumentów, akt procesów karnych, spisanych relacji i wspomnień) oraz relacji ustnych (wchodzących w zakres pola badawczego „historii mówionej”). Interesującym zagadnieniem jest, jak te dwie odmienne kategorie źródeł w konfrontacji ze sobą mogą się uzupełniać, weryfikować bądź wykluczać.
Historiografia – mając ku temu swoje racje – najczęściej traktuje relacje ustne jako źródło podrzędne w stosunku do materiałów archiwalnych. Jednak unikatowość tego źródła polega m.in. na jego wytworzeniu podczas bezpośredniego kontaktu z drugim człowiekiem, możliwości uzyskania przez badacza informacji o nieudokumentowanych faktach oraz niuansowania informacji wynikających z dokumentacji archiwalnej. Nadto często właśnie relacje ustne mogą udzielić odpowiedzi na pytania o rzeczywiste motywy zachowań i ich konsekwencje na płaszczyznach zazwyczaj przez materiał archiwalny pomijanych. Na tym tle szczególnie interesujące dla badacza są przypadki, gdy można zestawić ze sobą materiały archiwalne i relacje ustne dotyczące tych samych faktów.
Złożoność stosunków polsko-żydowskich na terenie przedwojennego powiatu Dąbrowa Tarnowska autorka referatu zaprezentuje na czterech wybranych przykładach, omówionych na postawie dokumentu archiwalnego i na podstawie relacji ustnych. Podda analizie następujące przypadki: ukrywanie się rodziny Grünów u małżeństwa Sołtysów i zabójstwo Karoliny Grün w Radgoszczy; egzekucja za pomaganie Żydom rodziny Mędalów i Władysława Starca w Szarwarku; ukrywanie się żydowskiej dziewczyny Manyi Goldberg w okolicach Niecieczy oraz jej zamordowanie; pomoc udzielana Żydom przez Franciszka Borsę a sprawa pochwycenia członków rodziny Metzgerów podczas obławy w lipcu 1943 r. w Dąbrowie Tarnowskiej – Rudzie Zazamcze.
