13 listopada 2022 r. w Krakowie odbyły się uroczystości w 75. rocznicę zamordowania w więzieniu Montelupich ppłk. Alojzego Kaczmarczyka, kpt. Józefa Ostafina i kpt. Waleriana Tumanowicza, członków II Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”.
Po mszy świętej w kościele kapucynów przy ul. Loretańskiej nastąpiła druga część uroczystości – złożenie kwiatów na cmentarzu Rakowickim, na symbolicznych mogiłach ofiar komunistycznych oprawców (kwatery XXXIII i XXXV). Szczątki Alojzego Kaczmarczyka, Józefa Ostafina i Waleriana Tumanowicza nie zostały dotąd odnalezione.
Oddział IPN w Krakowie, który objął uroczystości patronatem, reprezentował m.in. dyrektor dr hab. Filip Musiał. Obecni byli także m.in. córka Józefa Ostafina – Jadwiga Martyna, kpt. Wacław Szacoń „Czarny”, bratanica generała Leopolda Okulickiego – Irena Okulicka-Kaczmarek i syn ppłk. Stanisława Szury „Zamorskiego”. Organizatorem uroczystości było Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” Obszar Południowy w Krakowie, którym kieruje Małgorzata Janiec.
Zamordowani po „procesie krakowskim”
10 września 1947 r. w pokazowym tzw. procesie krakowskim skazano działaczy Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” oraz Polskiego Stronnictwa Ludowego. Proces, wzorowany na sowieckim wymiarze „sprawiedliwości”, był elementem kampanii propagandowej mającej skompromitować i unicestwić antykomunistyczną opozycję polityczną oraz zastraszyć jej zwolenników.
Wyrok zapadł po przeszło miesiącu, w czasie, którego sąd zebrał się dziewiętnaście razy. Uznał, iż na karę śmierci zasłużyli działacze WiN: Franciszek Niepokólczycki, Alojzy Kaczmarczyk, Józef Ostafin, Walerian Tumanowicz, Edward Bzymek, Jan Kot, Eugeniusz Ralski i Wiktor Langner. Na karę więzienia dożywotniego skazano Mirosława Kowalskiego, na 15 lat Karola Buczka i Henryka Müncha, na 10 – Stanisława Mierzwę, Karola Starmacha oraz Stefana Ralskiego. Sąd orzekł, że na 6 lat należy pozbawić wolności Mieczysława Kabata, a na 5 lat Tadeusza Wilczyńskiego. Jerzego Kunce uniewinniono.
kład sądzący podkreślił, że „zważywszy na wybitnie przestępczą działalność oskarżonych” (…) skazani [na karę śmierci] na ułaskawienie nie zasługują, jednak Bolesław Bierut zamienił Niepokólczyckiemu, Ralskiemu, Kotowi oraz Langnerowi karę śmierci na dożywotnie więzienie, a Bzymkowi na 15 lat więzienia.
Kary śmierci orzeczone wobec Kaczmarczyka, Ostafina i Tumanowicza wykonano w więzieniu Montelupich w Krakowie 13 listopada 1947 r. Plutonem egzekucyjnym dowodził strażnik więzienny Henryk Michalik. Pozostałych skazanych, poza Jerzym Kunce, którego zwolniono z aresztu po rozprawie, osadzono w więzieniu na długie lata. Większość z nich wyszła na wolność dopiero w czasie odwilży 1956 r.
Fot. Agnieszka Masłowska (IPN)/Tekst IPN Kraków
