10 września 2019 r. Zarząd Obszaru Południowego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” w Krakowie zorganizował uroczystość upamiętniającą 72. rocznicę wyroków w pokazowym procesie działaczy WiN i PSL. Pod tablicą na budynku dawnego sądu przy ul. Senackiej (obecnie Muzeum Archeologiczne) kwiaty złożył m.in. dyrektor Oddziału IPN w Krakowie dr hab. Filip Musiał.
Jednym z najgłośniejszych procesów pokazowych w Krakowie była rozprawa przeciwko Franciszkowi Niepokólczyckiemu, Stanisławowi Mierzwie i ich współpracownikom – tzw. proces krakowski (11 sierpnia – 10 września 1947 r.). Miał on służyć skompromitowaniu podziemia niepodległościowego i wykazaniu jego związków z PSL. W 1947 r. komuniści przeprowadzali szeroko zakrojoną akcję zmierzającą do ostatecznego przejęcia pełni władzy w kraju. Po sfałszowanym referendum z czerwca 1946 r. i wyborach z lutego 1947 r. najbardziej represjonowane były dwa największe ugrupowania opozycyjne – działający jawnie PSL i pozostająca w konspiracji organizacja poakowską – Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”. Proces krakowski był jednym z kluczowych przedsięwzięć, mającym skompromitować w oczach społeczeństwa oba ugrupowania. W przyszłości stał się pretekstem do nasilenia ataków na ludowców i ich prezesa Stanisława Mikołajczyka.
W procesie krakowskim sądzono działaczy Zrzeszenia WiN (wśród nich prezesa II Zarządu Głównego płk. Franciszka Niepokólczyckiego) oraz członków PSL, ze Stanisławem Mierzwą, wiceprezesem Zarządu Wojewódzkiego w Krakowie, sądzonym wcześniej w procesie szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego w Moskwie.
Działaczy WiN oskarżano głównie o prowadzenie działalności wywiadowczej na rzecz obcych mocarstw oraz terroryzowanie członków PPR. Z kolei PSL-owcom zarzucano współpracę z nielegalnym podziemiem. Szczegółowo zaplanowany przebieg rozprawy, a następnie wyrok, był w zasadzie potwierdzeniem zarzutów z aktu oskarżenia. Prasa prześcigała się w napastliwych tytułach, podkreślających „łączność PSL z podziemiem, »watażką« Andersem i obcymi agenturami”.
10 września 1947 r. ogłoszono wyrok. Sąd w składzie: Romuald Klimowiecki (przewodniczący), Józef Małachowski i Jan Zabłocki (ławnicy) skazał osiem osób na karę śmierci, osiem na długoletnie więzienie, a jedną uniewinnił.
Tekst i zdjęcia: IPN Kraków
